Nën udhëheqjen e Drashkoviqit dhe Gjingjiqit, serbët janë nisur dy herë ta rrëzojnë regjimin e Millosheviqit dhe të dy herët janë mashtruar prej tyre. Në të vërtetë gjersa masa demonstronte, Gjingjiqi dhe Drashkoviqi takoheshin fshehtas me Millosheviqin dhe tradhtonin kërkesat e demonstruesve. E vetmja opozitë e mirëfilltë Sllobodan Millosheviqit ka qenë kryetarja e Lidhjes së Qytetarëve të Serbisë, Vesna Peshiq, e cila, si bashkorganizatore e demonstratave detyrohej të pranojë kushtet që i vënin Drashkoviqi dhe Gjingjiqi, sepse partia e saj nuk kishte ndonjë forcë reale politike.

Protestat më të mëdha kundër regjimit në Serbi, këta dy manipulantë i kanë shfrytëzuar duke ia shitur Millosheviqit me një çmim tejet të lirë. Sepse në këtë mënyrë, Drashkoviqi dhe bashkëpunëtorët e tij kanë marrë pushtetin në disa komuna, ku kanë filluar në mënyrë masive t'i shesin lokalet afariste, pronësi e komunave dhe t'u ndajnë troje e lokale bashkëpunëtorëve të vet.

Të njëjtën gjë e ka bërë Gjingjiqi në komunën e Beogradit, ku partia demokratike mori pushtetin. Kur Millosheviqi pau se kundërshtarët e tij kryesorë mund t'i blejë për ndonjë troll ose lokal afarist, ai forcoi akoma më shumëm pozitat e veta, ndërsa korrupsionin e oponentëve të vet filloi ta publikojë përmes mediave të gjithëfuqishme që i ka në dorë. Eshtë shpresuar se ndoshta opozita edhe mund ta manipulojë popullin, por studentët e universiteteve të Serbisë, megjithatë do t'i njohin renegatët dhe do të vihen në ballë të revoltës, që atëherë zgjërohej në mbarë Serbinë. Por ndodhi krejt e kundërta, opozita serbe i shiti edhe kërkesat e studentëve për autonominë e Universitetit.

Partia Radikale Serbe, në krye me fashistin Vojisllav Sheshel, për shërbimet që i ka bërë regjimit është shpërblyer shumanshëm. Që në vitin 1990 Vojvoda i kasapëve, ka marrë si dhuratë një shtëpi në Beograd, ndërsa si kryebashkiak i Zemunit, bashkë me bashkëpunëtorët e tij Vuçiqin, Nikoliçin etj., kanë plaçkitur krejt çka u ka ardhur përdorësh.

Eshtë për të ardhur keq se një pjesë e Bashkësisë Ndërkombëtare nuk po e kupton se Partia Radikale Serbe është vetëm një ekspoziturë e Partisë Soacialiste të Serbisë, e cila ka për detyrë të frikësojë vazhdimisht popullin, në kuptimin se nëse nuk votoni për Partinë Socialiste do të vijnë në pushtet fashistët dhe do të shihni se çka do t'ju gjejë. Në të vërtetë Partia e Sheshelit është me detyrë një strashilo e Millosheviqit dhe mafisë së tij.

Nacionalisti më serioz në skenën politike të Serbisë, Vojisllav Koshtunica, kryetar i Partisë Demokratike të Serbisë është figurë e parëndësishme politike në Serbi, pikërisht pse asnjëherë nuk ka bashkëpunuar me Millosheviqin. Përndryshe ai është i njohur si nacionalist që nga vitet shtatëdhjetë, kur si asistent në Fakultetin Juridik të Beogradit bashkë me Kosta Çavoshkin u ngrit kundër autonomisë së Kosovës, për çka u përjashtua nga Universiteti.

Më tragjikja është se në jetën politike të Serbisë nuk ka ndryshuar asgjë, edhe pse vërehen lëvizje tejet të vogla të revoltës. Serbët sërish kanë filluar të organizojnë demonstrata kundër Millosheviqit, dhe tash pa krerë e parti të shitura, po me disa individualitete origjinale si Velimir Iliçi nga Çaçaku etj.

Mirëpo, për të zezën e qytetarëve të Serbisë, mashtruesi i vjetër politik, Zoran Gingjiq, duke parë se revolta e popullit po zien, u kthye nga vetekzili me shpresë se do të mund të përfitojë nga disponimi i qytetarëve kundër regjimit të Beogradit. Para disa javësh, Gjingjiqi ka vizituar disa metropole evropiane dhe ka premtuar se kësaj radhe do të vihet sinqerisht në ballë të protestave për rrëzimin e Milosheviqit. Si duket tani e ka parë se Perëndimi defintivisht ka vendosur ta heqë qafe Millosheviqin, prandaj mëton të jetë në anën e fitimtarëve.

Por diplomatët perëndimorë me mundim konstatojnë se Gjingjiqi është një e keqe e nevojshme, sepse aktaulisht në skenën politike të Serbisë nuk ka më të mirë, pavarësisht se disa herë ka tradhtuar protestuesit, Vesna Peshiqin dhe Bashkësinë Ndërkombëtare.

Prej tij mund të pritet çdo gjë, sepse fjala është për personalitet që nuk njeh skrupuj moralë.

Në manifestimet aktuale nëpër Serbi janë parë edhe fotografitë e ish-oficerit të lartë të Armatës, Vuk Obradoviq, përndryshe lider i partisë socialdemokrate serbe. Për demokracinë e një vendi, nuk ka gjë më keq se sa kur me demokratizimin merren ushtarakët. Por është e vërtetë sy ky ish-oficir i lartë është i pari personalitet serb që është ngritur kundër gjenocidit ndaj shqiptarëve. Për këtë qëndrim televizioni shtetëror serb e ka shpallur tradhtar të interesave kombëtare serbe dhe spiun të perëndimit. Qëndrimi i Vuk Obradoviqit të përkujton në një masë qëndrimin që kishte dikur Dimitrije Tucoviq.

Kur analizohet skena politike në Serbi, nuk mund të tejkalohet Dobrica Qosiq, ideatori i Memorandumit të Akademisë Serbe të Shkencave, që me kohën u kthye në Program të Partisë Socialiste të Serbisë dhe që shërbeu si platformë e veprimtarisë politike të S. Millosheviqit. Qosiqi ka përgatitur planin strategjik për ralizimin projektit për Serbinë e Madhe, dhe ka vazhduar realizimin e Naqertanies, jo si politikan por si intelektual.

Në ndarjen e kësaj veprimtarie nacionale, Qosiqi në bashkëveprim me Kishën Ortodokse Serbe dhe Akdeminë, ka pasur për detyrë të krijojë një mbështetje shpirtërore për gjithë veprimtarinë e S. Millosheviqit në krye të shtetit serb. Tej mase i zhgënjyer pse nxënësi dhe puleni i tij nuk ka mundur ta realizojë detyrën që ka marrë, shkrimtari plak dhe ideatori i gjithë asaj që ka ndodhur dy dekadat e fundit në ish-Jugosllavi ka kërkuar nga Millosheviqi të japë dorëheqje. Natyrisht, ai nuk e kritikon "vozhdin" për masakriminin e mijëra e mijëra shqiptarëve dhe deportimin e një populli të tërë nga votrat dhe tokat e e tij, por thjeshtë pse ai nuk e ka kryer detyrën me sukses.

Qytetarët e Serbisë janë lehtësuar kur kanë dëgjuar kumtesën e Qosiqit dhe kanë shpresuar se ai do të vihet në ballë të lëvizjes për rrëzimin e regjimit, i cili ka veshur në të zeza popujt të tërë, përfshirë edhe atë serb. Por me atë kumtesë D. Qosiqi, në të vërtetë, kishte për qëllim të hedhë gjithë përgjegjësinë mbi Millosheviqin, ndërsa tani nën freskun e hijes do të pretë t'u bashkangjitet fitimtarëve, ashtu siç i është bashkangjitur dikur Titos, kur e pa se do të dalë fitues. Sepse Qosiqi idenë çetnike e ka pasur gjithnjë për zemër.

Shkurt e troç, ky plakush gjakftohtë ka qenë dhe ka mbetur Gebëlsi i idesë për Serbinë e Madhe.

Kisha Ortodokse serbe, krahas Akademisë, ka qenë leva e fuqishme intelektuale për krijimin e Serbisë së Madhe. Por ajo sot është e vetmja që po tregon njëfarë gjysmë pendese të dyshimtë për të gjitha ato që u janë bërë popujve të tjerë. Kur është rrënuar autonomia i pari ka qenë Patriku Pavle që ka brohoritur bravo. Tani ky kërkon dorëheqjen e Millosheviqit, sepse është e dëshpruar në të vetëm pasi ai nuk e ka realizuar planin e premtuar.

Kisha thërret për rrëzimin e Millosheviqit, por nuk do të qëndrojë në anën e demonstruesve që kanë vërshuar anë e kënd Serbisë në mënyrë që të përshpejtojë rënien e regjimit. Në të vërtetë një pjesë e klerit ortodoks në krye me Artemijen, kreun e Kishës Serbe në Kosovë, ka më shumë se një vit që ka tërhequr vëmendjen për fundin e paevitueshëm të politikës kriminale të Millosheviqit dhe se pasojat më të mëdha do të bien mbi popullsinë serbe në Kosovë.

Momçilo Trajkoviqi, apo thënë më mirë Biljana Pllavshiqi e Kosovës, tani kërkon dorëheqjen e Millosheviqit, sepse përfundimisht e ka parë se ai nuk është nacionalist serb, por një diktator, që i ka mbetur të grumbullojë sa më shumë të holla për familjen e tij dhe të mbetet në pushtet sa më gjatë dhe me çdo çmim.

E vetmja mënyrë që populli serb të dalë nga ky rreth vicioz gjaku, gjenocidi, krimesh, përdhumesh, djegiesh dhe dëbimesh është që të qëndrojë prapa personaliteteve të pakompromituara, para atyre që popullit serb do t'i tregojnë pa dorashka se çfarë ka bërë Beogradi këto 18 vjetet e fundit në Kosovë dhe më gjerë.

Serbia dhe populli serb nuk do të mund t'u bashkangjiten Evropës dhe botës të civilizuar përderisa në krye të tyre të mos vijë një udhëheqje e re, që do të bënte atë që ka bërë udhëheqja gjermane e pasluftës. Ajo, së pari u ka kërkuar publikisht ndjesë popujve që Hitleri dhe aparati i tij i ka dëmtuar ose që ka ushtruar gjenocid mbi ta, dhe në bashkëpunim me bashkësinë ndërkombëtare i ka arrestuar dhe i ka gjykuar kriminelët e luftës.

Natyrisht, krahas kësaj Serbia duhet të detyrohet të paguaj të gjithadëmët e luftës që i ka shkaktuar Kroacisë, Bosnjes dhe Kosovës, Njëherit, ajo duhet të japë garanci të qëndrueshme se njeh pavarësinë dhe do të respektojë integritetin territorial të këtyre vendeve.

Para dy vitesh gazetari i javores beogradase "Vreme", Stojan Ceroviq, duke pershkruar gjendjen në Serbi ka shkruar se, kur serbi zgjohet në mëngjes nga gjumi dhe shikohet në pasqyrë thotë më vete: da li da se umijem ili da se ubijem ( a të lahem apo të vetëvrahem)?.

Pas disfatës në Kosovë, është shkatërruar infrastruktura, objektet ekonomike, kanë mbetur pa punë miliona njerëz, standardi ka rënë në nivelin afrikan, kështu që tani, serbët, vetëvetiu duhet të shtrojnë pyetjen: A ta vrasim (S. Millosheviqin) apo të vetëvritemi?

Ka ardhur koha që Serbia ta shohë vetën në pasqyrë dhe të pranoj realisht pozitën e saj, sepse më vonë nuk do të mund t'i ankohet as thjerzës për humnerën ku e ka hedhur udhëheqja shtetërore, inteligjencia dhe Kisha.

Ministri amerikan e mbrojtjes, Williams Kohen, deklaroi ditë më parë se serbët duhet t'i qërojnë vetë hesapet me Millosheviqin, sepse të tjerët nuk do ta bëjnë këtë për ta.

Aktualisht, në Kosovë po shpërgulen serbët dhe po kthehen shqiptarët. Para një muaji ishte krejt ndryshe. Shqiptarët kanë rastin historik të tregohen se kanë dallim nga ata që po i vrasin me vite të tëra. Eshtë dashur të kesh forcë për të përballuar gjithë egërsinë e terrorit shtetëror serb që është ushtruar pandërprerë tash gati 20 vjet. Por edhe tani duhet gjetur forcë e vullnet për t'u ngritur mbi revanshizmin dhe çdo formë tjetër të hakmarrjes apo urrejtjes ndaj atyre që kanë pasur për udhëheqës shpirtërorë e shtetërorë një mori kriminelësh.

Do të ishte katastofike për të ardhmen politike të shqiptarëve, nëse zë vend ideja se Kosova u takon vetëm shqiptarëve, sepse në këtë rast do të njehësoheshin me ata që i kanë vrarë dhe nuk kanë lënëtë zezë pa bërë mbi ta.

Bashkësia ndërkombëtare u ka ndihmuar shqiptarëve ta heqin zgjedhen serbe, sespe ka besuar se shqiptarët kurrë nuk do të silleshin ndaj të tjerëve siç kanë bërë serët dekada të tëra ndaj tyre.

Evropa kërkon që në Kosovë të funksionojë koncepti për shoqërinë multietnike, sipas parimeve evropiane, ku të gjithë përbërësit e shoqërisë kosovare të jenë të barabartë. Në mbrojtje të këtyre principeve Amerika dhe dhe bota e kanë bombarduar Serbinë.

Me luftën e tij demokratike për liri, populli shqiptar ka fituar simpatinë e krejt botës së civilizuar. Tani kur ai ka fituar lirinë, populli shqiptar në zgjedhjet e ardhshme, duhet të tregojë së pari pjekurinë e tij politike duke dëshmuar gatishmërinë dhe vendosmërinë për demokratizim brenda korpusit të vet nacional si popull shumicë në Kosovë dhe atë demokratizim t'ua mundësojë edhe bashkësive etnike me të cilat jeton. Dhe në këtë menyrë të arrihet demokratizimi i përgjithshëm i Kosovës.

Vetëm një Kosovë e tillë do të jetë partner i besueshëm i shteteve që i ndihmuan të fitojë lirinë. Vetëm një Kosovë e tillë, me institucione të qëndrueshme demokratike, mund të trasojë rrugën e pakthyeshme drejt pavarësisë.

Bajro Sanxhaku

Bajro Sanxhaku është intelektual i njohur boshnjak