Portreti
i kryebarbarit
Rrėnjėt e luftės
Tani
armėt kanė heshtur. Diplomatėt janė nė vijėn e parė. Lufta nga topat
e pushkėt ėshtė kthyer nė luftė tryezash, nė njė fushė shahu politik,
ku aftėsia e mendjes dhe argumenti i mundėsisė pėr pėrdorimin e
sėrishėm tė armėve kanė pėrparsinė.
Tė
vrarėt janė nė varre. Ata janė shumė. Vetėm njė zot e di numrin
e saktė tė tyre. Dhe varret janė kudo. Krejt Kosova ėshtė njė varrezė
e madhe. Kryesisht civilė tė vrarė nga ushtria e rregullt e njė
popull barbar. Varret nuk flasin, por kujtesa ėshtė e thellė dhe
ėshtė kristalizuar dhimbshėm deri te zoti nė nėnat qė kanė mbetur
me duar nė gji, nė gratė qė kanė mbetur tė veja, nė fėmijėt qė kanė
mbetur pa prindėr, nė vajzat e pėrdhunuara, nė fėmijėt qė kanė parė
llahtarinė me sytė e tyre dhe ata e ato mė kurrė nuk do tė mund
tė flenė, tė rrijnė, tė jetojnė dhe tė dashurojnė normalisht.
Qindra
mijėra familje janė shkatėrruar ose dėmtuar keq. Ato gjer nė varr
do tė bartin mallkimin pėr njeriun, pėr popullin, pėr vendin qė
ua ka shkatėrruar jetėn, jetėn qė jetohet vetėm njėherė.
Dhe
pėr ēudi akoma nuk ka njė analizė tė saktė, njė pėrgjykim tė paanshėm
pėr shkaqet dhe shkaktarėt e kėsaj zezone. Nė mediat shqiptare,
veēanėrisht, ka munguar njė analizė e qartė e gjithė barbarive tė
kreut tė Serbisė, tė cilin diplomatėt perėndimorė, sipas nevojės,
e kanė quajtur bashkėbisedues tė lezetshėm, njeri tė aftė pėr tė
bindur tjetrin me argumente bindėse, njeri tepėr dinak, tip diabolik,
kasap i Ballkanit etj. Madje edhe sot nė mediat shqiptare pėrdoret
termi "president i Serbisė", "presidenti Milosheviq"
etj. E dihet se, ta zėmė, gazeta e njohur Le Monde, prej shumė kohėsh
nuk e pėrmend kryebarbarin as me Monsieur as me Preésident, por
thjesht Millosheviq. Eshtė ironia e hollė franceze qė pret si brisku
i ruzės.
E
ne kemi nevojė t'i njohim mė mirė vrasėsit tanė. Llupa jonė duhet
tė jetė e thellė tej e tej, nė mėnyrė qė mbamendja te shqiptarėt
tė jetojė e freskėt nė dhimbje dhe nė pamje gjer nė amshim. Kjo
do tė na ndihmonte tė mos harrojmė, sepse harresa ndryshe quhet
historia qė pėrseritet.
Pėr
kėtė shkak, ne nė kėtė dosje do tė merremi, pėr aq sa ėshtė e mundshme
nė njė javore, me Sllobodan Millosheviqin e Serbisė, liderin e serbėve
qė i dha njė vulė tė pashlyeshme zezonie fundit tė kėtij shekulli
e mijėvjeēari bashkė.
Koha
e llogarive po vjen, kjo ka qenė njė kohė e pritur gjatė, njė kohė
e cila u ka kushtuar me jetė qindra mijėra njerėzve tė pafajshėm,
njė kohė e pėrdhunimeve qė nuk kanė shembull nė histori, njė kohė
qė njerėzimin e ka vėnė para sprovave e zbulimeve tė rralla: se
para buzėqeshjes sė politikanit, pse jo edhe krijesės me pamje njeriu,
duhet pasur kujdes, se mund tė na fshehet barbari.
Tani
gjėrat janė qartėsuar, madje dhe pėr diplomatėt qė merrnin dieta
tė majme pėr takimet me Millosheviqin apo duke shfrytėzuar nga terreni
qė ai kishte krijuar. Tani edhe kėta maten mirė se ēka po flasin
pėr personin me tė cilin kanė pirė wiski dhe wiliamovka me okė,
duke biseduar me gjakftohtėsi pėr fatin e njerėzve si tė ishin thnegla.
Millosheviqi
nuk ėshtė vetėm shembulli i barbarit gjakftohtė, por edhe i manipulatorit
tė pashėmbullt, i cili nė rrethana shumė tė vėshtira u pėrpoq ta
realizojė endėrrėn shekullore serbe pėr tė krijuar njė shtet tė
fuqishėm nė kėto hapėsira, njė shtet tė pėrbėrė eksluzivisht prej
serbėve qė do tė jetonin qetėsisht e nė lumturi mbi varrezat e popujve
tė pambrojtur, mbi shtėpitė, mbi kujtimet dhe mbi ėndėrrat e tyre
.
Shpeshherė
edhe pesonalitete shqiptare e kanė thėnė, ndoshta jo pa tė drejtė,
se shqiptarėt duhet t'i ngrenė Millosheviqit njė permendore tė madhe,
sepse me veprimet e tij tė hapura antishqiptare, gjer nė pėrmasa
tė rrezikimit tė ekzistencės tonė biologjike, ai na ka ndihmuar
qė tė zhveshemi nga iluzionet, qė tė jemi bashkė, qė tė artikulojmė
nė mėnyrė tė vendosur kėrkesa tė pėrbashkėta, qė tė jemi, nė njė
moment vendimtar e ndoshta pėr herė tė parė nė histori nė anėn e
tė fortėve dhe tė atyre qė ndėr shekuj kanė arritur tė imponojnė
vlera tė qėndrueshme civilizuese.
Permendore
apo litar, kjo ėshtė mė shumė ēėshtje e Bashkėsisė Ndėrkombėtare.
Por, pėr ne, shqiptarėt Millosheviqi ėshtė shembulli i fundit qė
ta kemi tė qartė, klasa politike shqiptare nė mėnyrė tė veēantė,
se rreziqet nuk janė tejkaluar, se ato mund tė jenė jashtė jetės
tonė, vetėm nėse jemi zot nė shtėpinė tonė, nėse krijojmė institucione
tė qėndrueshme shtetėrore e demokratike, sa qė askush dhe askurrė
mė tė mos mund tė vėrė nė pikėpyetje ekzistencėn tonė, askush mė
tė mos mund tė luajė me fatin dhe me jetėn tonė.
Tė
drejtat e rrezikuara
Psikologjia
e sundimit me ēdo kusht mbi tė tjerėt deri edhe nė pėrpjekjet aktive
pėr t'i zhdukur popujt qė nuk nėnshtrohen ėshtė ngulitur thellė
nė shpirtin serb. Kjo psikologji ka njė histori praktikisht tė tmerrshme.
Njė tolerancė dhe njė gjysmėbarazie qė arriti ta imponojė krejt
nė fund Tito nė ish federatėn e Jugosllavisė, ka qenė periudhė ku
kacafytja e kėsaj psikologjie ka qenė e nėndheshme, perfide, dhe
e pamėshirshme si balta e gjallė.
Me
vdekjen e Titos, i cili me mjeshtėri ruante balancin etnik, u krijuan
kushte qė politika serbe tė pėrpiqej tė vėrė nė jetė aspiratat e
saj pėr dominimin definitiv dhe tė pėrhershėm nė vend.
Nė
kohėn kur ne shqiptarėt fituam ca tė drejta nė kuadėr tė federatės
(konsakruar me kushtetėn e vitit 1974, dhe ngritjen e statusit nga
pakicė nė kombėsi, kėto pak tė drejta vazhdimisht kanė qenė tė kėrcnuara
nga organet dhe institucionet administrative, policore e ushtarake,
kishtare e intelektuale serbe. Ky aparat funksiononte nė mėnyrė
diabolike e tė pėrkryer. Nė emėr tė tij flisnin: popėt, shkrimtarėt,
partiakėt, piktorėt, artistėt, politikanėt e tė gjitha niveleve
gjer te nėpunėsi mė i parėndėsishėm.
Rol
tė veēantė nė kėtė drejtim kanė pasur mediat serbe, tė cilat nė
bashkėveprim me policinė politike dhe shtabet pėr luftė speciale
fabrikonin fejtone, artikuj e komente, letra e reagime plot helm.
Me njė fjalė autonomia e brishtė e Kosovės e kishte tė pamundur
t'i pėrballojė kėsaj demonie.
Vdekja
e Titos, e shpejtoi procesin dhe hapi mundėsinė qė politika shtetėrore
serbe tė fillojė me zbatimin e planeve tė veta pėr krijimin e Serbisė
sė Madhe.
Rinia
Kosovare, sepse klasa politike e Kosovės ishte e pakėt, e pėrpunuar,
heterogjene e me konflikte brezash pėrbrenda, rrinte e strukur nė
matjen e forcave mes federalistėve (sllovenėt, kroatėt) dhe centralistėve
(serbėt me aleatė); e vetėdijshme pėr rrezikun qė kanosej organizoi
manifestimet e njohura tė vitit 1981, tė cilat u pasuan me njė represion
kolektiv, tė gjatė e tė shumėanshėm kundėr shqiptarėve.
Kėrkesa
pėr Republikė nuk mund tė thoshte asgjė mė shumė se barazi me tė
tjerėt dhe pėr kėtė kėrkesė, u vranė tė rinj e tė reja, u arrestuan,
u keqtrajtuan apo u dėnuan edhe gjer nė 20 vjet burg, qindra mijėra
shqiptarė kudo nė ish-Jugosllavi.
Nė
rrugė shtetėrore filloi organizimi i njė terrori psiqik e fizik,
i cili me kohėn mori pėrmasa tė tilla qė nuk la pa prekur nė mėnyrė
tė drejtpėrdrejtė asnjė familje shqiptare.
Lufta
ndaj shqiptarėve ishte kthyer nė detyrėshtėpie tė politikės serbe,
shkruheshin libra, memorandume, peticione, letra anonime etj., ku
sulmohej me tė gjitha mjetet e mundshme kushtetuta e vitit '74.
Ekzekutuesit
e idesė pėr Serbinė e madhe vepronin nė dy krahė:
-
Nga e majta; qė para aprovimit tė Kushtetutės sė vitit 1974, me
ndihmėn e shėrbimeve serbe dhe ruse u formua Partia Komuniste e
Jugosllavisė. Jo rastėsisht e gjithė anėtarėsia dhe udhėheqja e
saj ishte nga Kosova. Dhe formimi i kėsaj organizate kishte pėr
brum pakėnaqėsinė e aderuesve tė saj me tė drejtat qė i kishin fituar
shqiptarėt
-
Nga e djathta qė mė 1985 doli nė qarkullim pamfleti i V. Sheshelit,
nėnkryetar i Qeverisė aktuale tė Serbisė "Sta da se radi"
"ē'ka tė bėjmė", ku shkruhej e thuhej: "Eshtė e detyrueshme
heqja e krahinave autonome, ose sė pakut nėnshtrimi i tyre i plotė
suverenitetit serb, pėr shkak se nė Vojvodinė shumica e popullsisė
ėshtė serbe, ndėrsa nė Kosovė shumica dėrrmuese e popullsisė shqiptare
ka dėshmuar gatishmėri dhe vendosmėri pėr ndjekjen e politikės separatiste
"
-
Nga "qendra" nė mesin e platformave, konkluzave dhe anatemimeve
partiake, intelektuale, kishtare etj., vendin e nderit e zė Memorandumi
i Akademisė Serbe tė Shkencave, qė mbetet dokumenti mė i rėndėsishėm
i asaj kohe, ekzekutues i tė cilit do tė bėhej S. Millosheviqi:
"S'ka
nevojė tė bindet askush se nacionalizmi dhe separatizmi po veprojnė
nė skenėn shoqėrore, por pak ėshtė bėrė qė tė shpjegohet se kėtė
e bėri Kushtetuta e vitit 1974
tė gjithė po largohen nga e
ardhmja e pėrbashkėt, por edhe nga e kaluara e pėrbashkėt
gjendja ekzistuese paralajmėron se kriza politike po i afrohet pikės
kritike tė destabilizimit tė plotė tė Jugosllavisė. Kosova ėshtė
akti mė evident
.
"Tė
gjitha kombet nuk janė tė barabartė: populli serb, pėr shembull,
nuk e ka fituar tė drejtėn pėr shtetin e vet. Pjesa e popullit serb
qė jeton jashtė territorit tė ngushtė tė Serbisė nuk i gėzon as
tė drejtat e pakicės kombėtare.
Nė
Kushtetutėn e vitit 1974 Serbia ėshtė ndarė nė tri pjesė
.
Gjenocidi fizik, kulturor, politik e juridik ndaj popullsisė serbe
nė Kosovė e Metohi ėshtė disfata mė e madhe nė luftrat ēlirimtare
qė i ka zhvilluar Serbia prej Orashcit (1804) gjer te kryngritja
e vitit 1941
"
Nė
kėrkim tė "vozhdit"
Kjo
Platformė kolektive e shtresave thelbėsore serbe kishte nevojė pėr
lider tė ri, pėr njė person tė ri dhe, pėr origjinalitet, tė padalur
nga sqetullat e Titos; Pėr njė personalitet energjik tė vendosur
pėr tė realizuar me ēdo kusht synimet e pėrcaktuara. Dhe gradualisht
krahu ushtarak, kreu i Kishės Ortodokse serbe, Akademia serbe e
shkencave dhe Universiteti, gradualisht u pėrcaktuan qė udhėheqės
i Serbisė pėr fundin e shekullit tė jetė Sllobodan Millosheviqi,
pėr bėmat e tė cilit, pa vonuar, do tė dėgjojė me llahtar e tėrė
bota.
Biografia
Kur
hipi nė pushtet nė vitet 1980, Millosheviēi tregoi se zotėronte
dhelpėrinė e njė mjeshtri shahu; zotėsia e tij pėr tė qėndruar nė
pushtet me thonj e me dhėmbė zbulon tiparin e tij makiavelist qė
gjer mė atėherė kishte mbetur i pashfaqur pėr tė tjerėt, po jo pėr
bashkėpunėtorėt e tij mė tė afėrt nė botėn e pėrēarė tė politikės
sė partisė komuniste nė Jugosllavinė e pas-luftės.
Sllobodan
Millosheviqi u lind me 20 gusht 1941 nė Pozharevc. I ati ishte pop,
ndėrsa e ėma mėsuese me bindje komuniste. Ata janė ndarė qysh herėt
dhe qė tė dy kanė pėrfunduar me vetėvrasje. Poashtu ka pėrfunduar
edhe xhaxhai i tij, njė gjeneral i shėrbimit tė zbulimit.
S.
Milosheviqi shkollėn fillore dhe tė mesmen i kreu nė Pozharevc ndėrsa
fakultetin e drejtėsisė nė Beograd nė vitin 1964.
Si
nxėnės i gjimnazit ka qenė redaktor pėrgjegjės i gazetės sė shkollės,
si student sekretar i komitetit tė LK pėr Fakultetin Juridik, pastaj
edhe sekretar i Komitetit tė LK pėr Universitetin e Beogradit.
Me
aktivitet politik profesional ka filluar tė merret me 1984
Ėshtė
i martuar me shoqen e shkollės, Mirjana Markoviq, profesore e sociologjisė
dhe kryetare e partisė JUL (E Majta Jugosllave), e cila ėshtė nė
koalicion me partinė nė pushtet. M. Markoviq rrjedh nga njė familje
e njohur komuniste serbe. E ėma gjersa kjo ishte foshnje ėshtė pushkatuar
nga gjermanėt dhe ėshtė akuzuar nga shokėt e saj se nė pamundėsi
t'u pėrballojė torturave ka tradhtuar.
Ēifti
Millosheviq-Markoviq ka dy fėmijė, Marinė e Markon. E para ėshtė
e shkurorėzuar dhe merret me gazetari, udhėheq njė radio private,
ndėrsa i biri ėshtė marrė me ngarjen e automobilėve tė shpejtė dhe
sė fundit me biznės. Ky ėshtė i lidhur nė mėnyrė tė drejpėrdrejtė
me grupimin mafioz qė udhėheq me tė gjitha kanalet e trafikut dhe
kontrabandės. Si 18 vjeēarė ėshtė pranuar nė LKJ.
Millosheviqi
ka marrė gradėn e Kapitenit rezervė tė APJ-sė. Flet gjuhėn angleze,
gjer mė tani ka botuar librin "Vitet e ēnyjimit", 1989,
nė tė cilėn pėrfshihen fjalimet e tij gjatė kohės sė ardhjes nė
pushtet. Libri ėshtė pėrkthyer nė disa gjuhė tė huaja.Karierėn e
tij politike e ka filluar nė Komitetin e Lidhjes komuniste pėr Universitetin
e Beogradit, ku prej vitit 1963 deri me 1966 ka punuar si sekretar,
duke udhėhequr komisionin pėr ēėshtje ideologjike. Pastaj tri vite
ka qenė kėshilltar i kryetarit tė komunės sė Beogradit pėr ēėshtje
ekonomike dhe udhėheqės i shėrbimit tė sistemit informativ nė Beograd.
Prej vitit 1969 deri nė 1973 ka qenė zėvendėsi i drejtorit tė pėrgjithshėm
nė ndėrrmarrjen e njohur "Tehnogas", e pastaj pesė vite
si drejtor pėrgjithshėm i saj.
"Tehnogas"
pėr shumė kuadro serbė ka shėrbyer si trampolinė pėr ngjitje tė
rrufeshme nė pushtet.
Gjer
nė vitin 1983 ka punuar nė Bankėn e Beogradit.
Para
emėrimit pėr kryetar tė komitetit tė Lidhjes komuniste pėr Beogradin,
nė prill tė vitit 1984, funksion kyē nė hierarkinė e atėhershme,
ka punuar nė kryesinė e Komitetit Qendror tė LK tė Serbisė. Kryetar
i KQ tė LK tė Serbisė ėshtė zgjedhur nė maj tė vitit 1986.
Nė
mbledhjen e 8-tė tė KQ tė LK, mbajtur mė 23-24 shtator 1987, fraksioni
i S. Millosheviqit ka fituar mbi krahun e "moderuar" tė
ish-mikut tė tij, Ivan Stamboliq. Nė tė vėrtetė shpatat thyheshin
lidhur me Kosovėn, dhe jo pėr qėllimin e fundit, pra heqjen e autonomisė
me ēdo kusht, sepse ai ishte i njėjtė, por thjeshtė pėr mėnyrėn
se si tė arrihet gjer te kjo. Stamboliqi ishte shumė mė dinak e
mė me pėrvojė dhe preferonte metodat e "buta", pa zhurmė,
por me efekt tė njėjtė.
Nė
maj tė vitit 1989 Kuvendi i Serbisė emėroi Millosheviqin Kryetar
tė kryesisė sė Serbisė.
Nė
zgjedhjet e para shumėpartiake presidenciale nė Serbi, mė 9 dhjetor
1990, si pėrfaqėsues i PS tė Serbisė Millosheviqi fitoi bindshėm
dhe u bė kryetar i Serbisė. Pėrsėri ėshtė rizgjedhur si kryetar
i Serbisė nė vitin 1993 ndėrsa me 15 korrik 1997 ėshtė zgjedhur
Kryetar i tė ashtuquajturės RFJ.
Familja
Ēifti
Markoviq-Millosheviq, ėshtė njė mpleksje organizative-politike-intelektuale,
nė tė cilėn ndikim themelor ka Mirjana. Ajo i'a ka shkruar tė gjitha
fjalimet tė shoqit gjatė ngritjes sė tij nė pushtet. I'a ka krijuar
rrethin familjar nga tė gjitha qarqet e mundshme: profesorė tė universitetit,
gjeneral, bankierė, gazetarė, politikanė, gangsterė tė kalibrave
mė tė mėdhenj, me tė cilėt ka formuar partinė e saj e majta e bashkuar
jugosllave.
Fjala
ėshtė pėr njė rrjet tė tėrė me ndikim nė gjithė jetėn e vendit:
media, diplomaci, shėrbim tė zbulimit, ushtri, nėntokė etj.
Nė
saje tė kėtyre lidhjeve, pėrmes tė tė birit, Markos, klani i Millosheviqit
ka grumbulluar njė kapital tė rėndsishum pėrmes shvercit dhe formave
tė ndryshme tė plaēkitjeve. Nė bankat e Zvicrės llogaritet t'i ketė
4 milionė DM, ka disa shtėpi nė Greqi dhe xhirollogari tė tjera
nė bankat e Qipros.
I
biri qysh se 20 vjeēar ka hapur nė Pozharevc diskotekėn mė tė madhe
nė Ballkan "Madona", pastaj njė radio lokale, njė shitore
buke e pizeri qė punon non-stop, njė shitore telefonash, si dhe
njė fushė argėtimi pėr fėmijėt "Bambi park" qė "ishte
ndėrtuar gjatė kohės sė bombardimeve nė Pozharevc".
Sigurisht
mbi kėtė bazė ngritet edhe "vici" i fundit pėr familjen
e Kryebarbarit: Babė, unė kam vetėm gjysmėn e Pozharevcit timen;
Durim bir, i pėrgjigjet i ati, do tė gjinden tė hollat, sepse tani
jemi duke shitur Kosovėn".
Vajza,
Marija ka njė radiostacion tė vetin, Radio-Kosharėn qė emitonte
nga njėra prej ndėrtesave mė luksoze dhe mė tė shtrenjta tė Beogradit.
Ishte e martuar me Nikolla Misljenoviq nė vitin 1987 ku gjatė kėsaj
kohe ky i fundit ishte diplomat nė Tokio. Ka kohė qė janė shkurorzuar.
Pėr
njė intervistė qė i kishte dhėnė "Nasa Borba" ku kishte
kritikuar Millosheviqin, Misljenoviqi ishte pezulluar nga ministria
e punėve tė jashtme. Vendimin pėr largim i'a kishte nėnshkruar Milan
Milutinoviqi, bashkėpuntor i ngusht i Millosheviqit.
"Kėta
dy shpirtra tė plagosur, ajo dhe Millosheviēi, kanė qenė tė pandarė
qė nga adoleshenca. Ditarėt dhe intervistat e Mira Markoviēit, qė
gjatė njė sėrė viteve tė fundit janė transmetuar nga mediat nė seri,
janė tė famshme pėr cilėsinė e tyre surealiste. Ndryshe nga i shoqi,
ajo e quan veten ideologe, feministe dhe marksiste. Pushteti i saj
politik ėshtė i llahtarshėm. Ajo ka funksionuar jo vetėm si besnikja
intime e Millosheviēit, por edhe si kritike politike e sociale.
Flitet se gjatė viteve 1980, ajo ka shkruar shumicėn e fjalimeve
mė elektrizuese tė Millosheviēit (tė mbledhura dhe tė shitura si
bestseller), tė cilat bėnė qė ai tė hipte nė pushtet. Pėr shkak
tė figurės sė saj tė spikatur dhe tė ndikimit tė saj tė fuqishėm,
ajo ka qenė si rrufepritėse pėr kritikat kundėr regjimit tė Millosheviēit.
"Ditarėt
dhe intervistat e saj shpalosin njė kotėsi dhe egocentrizėm tė pashoq,
gjė qė ka bėrė qė tė shahet ashpėr pėr pandjeshmėrinė e saj dhe
tė etiketohet si Ledi Makbethi i Serbisė. Krahasimi me Ledi Makbethin
ėshtė vėrtet me vend, pasi nė shumė aspekte ajo ka qenė mė e ashpėr
se i shoqi -- duke patur parasysh monologun e Ledi Makbethit nė
Aktin I, Skenėn V, ku ajo reflekton me shqetėsim pėr dobėsinė e
"partnerit tė saj tė madhėrishėm" dhe ka frikė se kjo
do ta frenojė atė nė arritjen e pushtetit: "Po prapė ndruhem
prej natyrės sate, se ma ke tepėr plot me qumėshtin e zemėrbutėsisė
njerėzore dhe kėshtu s'e kap dot udhėn mė tė shpejtme". Shumica
e vėzhguesve janė tė njė mendimi se pa udhėheqjen dhe zhdėrvjelltėsinė
e Mira Markoviqit, nuk do tė kishim kėtė Slobodan Millosheviē qė
e shohim sot."
Fjalimet
Nė
kohėn e ndėrrimit tė brezave nė hierarkinė komniste serbe, S. Millosheviqi
solli njė risi nė oratorinė politike: ishte i qartė, konciz, cinik
e i paskrupull, pėrdorte fjalor modern dhe konkret, jashtė floskulave
ideologjike e tė lodhshme dhe nė mėnyrė tė zhdėrvjeltė i ndryshonte
tezat:
Serbia
duhet tė bėhet republikė si edhe republikat e tjera.
Ne
duhet t'i mbrojmė nė Kosovė tė gjithė njerėzit, por parasegjithash
ata qė i janė ekspozuar diskriminimit, keqtrajtimit dhe poshtėrimit,
e ata siē e di i gjithė opinioni i Jugosllavisė janė serbėt dhe
malazezėt.
Ata
(serbėt) i janė ekspozuar njė presioni tė tillė fizik, ekonomik,
politik dhe kulturor qė nė vendet e zhvilluara tė Evropės mė nuk
ndodhė.
Pėrdhunimi
i fėmijėve, poshtrimi i pleqve ėshtė mjerimi i familjeve serbe nė
Kosovė, por edhe turp pėr shqiptarėt para syve tė tė cilėve ndodhin
kėto dhe ata nuk i dalin nė udhė!
Serbia
nuk ka nė plan tė heqė dorė nga qėllimi pėr t'u bėrė Republikė.
Forcat jashtė saj, tė cilat duke shfrytėzuar specificitetin e saj,
qė t'i mohojnė kėtė drejtė, pra qė tė jetė Republikė. Le ta dijnė
se ai argumentim nuk kalon nė Serbi
Nė
mars tė vitti 1988, Milosheviqi nė njė dolli ngritur pėrnder tė
Gorbaēovit, thotė:
Ne
nė Serbi intensivisht po kėrkojmė zgjidhje pėr vėshtirėsitė qė kemi.
Sė pari po lirohemi nga bllokadat ekonomike dhe disa praktikave
negative kushtetuese dhe sidomos nga pasojat e kundėrevolucionit
nė Kosovė.
Nė
prag tė ndryshimeve tė Kushtetutės, apo thėnė me mirė tė aplikimit
tė Kushtetutės sė tankeve, Milosheviqi mban edhe kėtė fjalim:
Nacionalizmi shqiptar po bėn presion fizik, politik, kulturor, para
se gjithash mbi serbėt e malazezėt ēfarė nuk i njohim shėmbull nė
Evropėn e sotme
Nė
krejt Kosovėn, mes gjithė qytetarėve ėshtė bėrė dominuese e pushtetshme,
klima e mosdurimit, mosbesimit, njė tension i vazhdueshėm, tė cilin
askush nuk mund ta evitojė, e qė rėndon mbi ēdo popull, mbi ēdo
familje, mbi ēdo njeri.
Fajėsia
kolektive
Millosheviqi
ka treguar aftėsi pėr tė mbajtur pranė faktorėt kryesorė politikė
nė vend, nė mėnyrė qė pėr ēdo vendim tė rėndėsishėm pėr shtetin
dhe popullin serb tė ketė mbėshtetjen e shumicės absolute nė opinion
dhe nė parlament.
Tingėllon
ēuditshėm, por ėshtė e pamohueshme se jo pak veprime tė kreut serb
kanė qenė tė drejtuara kundėr interesave tė popullit serb. Ta zėmė
shkatėrrimi i Jugosllavisė, ku ata kanė dominuar dukshėm nė tė gjithė
zėrat e jetės etj. Por nė tė gjitha veprimet, madje edhe nė aktet
e pashembullta tė barbarisė, Milosheviqi dhe banda e tij kanė pasur
mbėshtetjen absolute tė shumicės dėrrmuese tė popullit serb.
Pikėrisht
kjo shpjegon pėr thellėsinė habitėse tė mentalitetit racist qė ėshtė
ngulitur nė shpirtin e popullit serb.
Raporti
origjinal pozitė-opozitė nė jetėn politike tė Serbisė del edhe nga
ky shėnim:
Shėnim
nga takimi i punės lidhur me strategjinė e pjesėmarrjes nė zgjedhjet
plotėsuese pėr Kuvendin e Serbisė nė njėsinė zgjedhore nė Rakovicė,
30 maj 1991
1.Si
kandidat i Partisė Socialiste tė caktohet Karaklajiq. Tė dhėnat
kompromituese pėr Karaklajiqin dhe faktin se ai ndiqet penalisht
tė shpėrndahen pėrmes Kanalit tė pavarur televiziv Studio B.
2.
Punėn operative nė njėsinė zgjedhore dhe kontaktet me pėrfaqėsuesit
e Partisė Radikale Serbe, do ta udhėheqė dr. Bozhidar Jeliēiq. Tė
organizohet vetėm njė takim promovues dhe nė tė tė dėrgohet njė
folės i paaftė nga kėshilli i PS pėr Beogradin, mundėsisht Nada
Popoviq ose Dushan Matkoviq, qė janė tė kompromituar. Nė kėtėr takim
simpatizuesit e Sheshelit do tė bėjnė provokime.
3.
Edicionet e gazetės "Politika" do tė organizojnė fushatė
nė favor tė Sheshelit. Kėtė do ta organizojnė gazetarėt Stevan Zec
dhe Branko Gjurica. Pėr kompromitimin e kandidatėve tė tjerė t'i
drejtoheni Slobodan Jovaniqit (Kryeredaktor i Politika expres) dhe
njerėzve qė ai ju sygjeron. Nė javėn e fundit tė fushatės tė pėrdoret
RTV "Politika".
4.
Drejtoria e Sigurimit tė Shtetit pėr Beogradin do tė organizojė
gjer nė fund tė fushatės shėrbimin pėrgjues pėr tė pėrcjellur funksionarėt
e partive tė Drashkoviqit dhe Gjingjiqit, ndėrsa nė shtabet zgjedhore
tė kėtyre partive tė futen urithėt. Mė 9 qershor, nė prag tė zgjedhjeve,
policia nuk do tė pengojė vandalėt e Sheshelit kur ata do t'ua prishin
mitingjet e partive opozitare.
Pėr
tė gjitha masat e ndėrmarra tė informohet shefi i kabinetit tė Kryetarit
tė Republikės.
Koordinimin
e tė gjithė sektorėve e merr Novica Vujiq, i cili ėshtė gjithashtu
pėrgjegjės pėr ēėshtje zbulimit dhe kriptimit.
Marrė
nga libri i Stipe Mesiq "Si u shkatėrrua Jugosllavia"
Bashkėfajtorėt
Me
shpėrthimin e luftės sė fundit nė Ballkan, Serbia ishte shumė e
pėrgatitur nė rrafshin ushtarak, diplomatik e informativ. Ajo vuri
nė lėvizje tė gjitha lidhjet e vjetra, angazhoi njė numėr tė madh
diplomatėsh, gazetarėsh e informatorėsh, pėrfshirė kėtu edhe gejshet
e njohura serbe, qė u vunė nė shėrbim tė agresionit serb.
Nuk
mund tė shpjegohet ndryshe fakti se shtetar kyē si Miterani, Meixhori
De Mikelisi, Keringtoni, Oweni, pėrndryshe mik i familjes sė Millosheviqit,
e plot tė tjerė vertiteshin nga Millosheviqi dhe pėr shumė kohė
kanė qenė avokatė tė mirė tė veprimeve tė tij kriminale.
Diplomacia
ndėrkombėtare e udhėhequr nga personalitete tė dobėta, edhe pse,
e dihej se, ta zėmė, masakrimi i mė se 8000 burrave tė Srebrenicės
ishte bėrė me dijen dhe me urdhėrin e kasapit tė Ballkanit, megjithatė
shtetarėt dhe diplomatėt e takonin, pinin wiski me tė dhe vazhdonin
ta konsideronin personalitet tė pazėvendėsushėm pėr tė bėrė paqe!
Kjo
praktikė e shėmtuar qė imponohej nga evropianėt dhe i vėnte nė pozitė
tė palakmueshme amerikanėt sa herė qė donin ta ndėshkonin Serbinė,
ndryshoi me ardhjen nė pushtet tė Chirakut, i cili e kuptoi se Franca
nuk duhej tė pėrpinte edhe mė tej broēkullat e pėrgjakshme serbe.
Deklarata
pėr Kryebarbarin
"Portretet
e mėparshme tė Millosheviqit kanė evidentuar edhe dinakėrinė dhe
zemėrgurėsinė e tij, por edhe prakticitetin dhe karizmėn e tij.
Pasqyrimet e negociatave tė paqes tė vitit 1995 nė media vinin nė
dukje se si Millosheviēi u bėnte serenata negociatorėve amerikanė,
pinte wiski Johnnie Walker, shante duke pėrdorur epitete amerikane
plot kolori, shprehej me njė oratori tė fryrė pėr dashurinė e tij
pėr Nju Jorkun, pėr pamjet dhe aromat e tij, shijonte kafenė amerikane
dhe, kur u arritėn kompromiset e vėshtira, bėri sikur i mbylli paksa
sytė dhe nuk nxori zė. Atė kohė Millosheviēi tė krijonte imazhin,
gjė qė mbėshtetej edhe nga Ambasadori Riēard Hollbruk, e njė lideri
me tė cilin Shtetet e Bashkuara mund tė arsyetonin dhe tė negocionin.
Marti Ahtisari i Finlandės (njė nga arkitektėt e marrėveshjes sė
paqes pėr Kosovėn) i karakterizoi negociatat e fundit pėr Kosovėn
si "efikase" dhe fotot e lajmeve tė kohėve tė fundit tė
Millosheviēit nxjerrin nė pah njė lider qė shfaqet buzagaz, i patrazuar,
nė kontroll tė vetvetes dhe tė ngjarjeve qė e rrethojnė. Sharmi
i Millosheviēit i ka rrėnjėt nė mashtrim, pasi magjepsja e tij ėshtė
e ligė, ėshtė ajo e njė njeriu qė ish-Ambasadori i SHBA, Uorrėn
Zimerman e ka quajtur "batakēiu mė pehlivan i Ballkanit"
si dhe "njė njeri me njė gjakftohtėsi tė llahtarshme".
Millosheviqin e kanė quajtur edhe "aparatēik" dhe e kanė
damkosur me nofkėn 'Kasapi i Ballkanit'. "
"
Elasticiteti
i tij politik dhe aftėsia e tij pėr t'i rikthyer nė qeveri kolegėt
e tij tė pushuar nga puna, tė tillė si Vojislav Shesheli dhe Vuk
Drashkoviēi, janė vėrtet tė jashtėzakonshme. Millosheviēi e ka pėrdorur
pėrherė me mjeshtėri politikėn e frikės dhe tė propagandės nė njė
mėnyrė qė e zbulojnė atė njeri mė shumė si njė llogaritės pragmatist,
sesa si njė ideolog vizionar. Duke pėrdorur gjuhėn e mitologjisė
pėr tė ushqyer urrejtjen etnike, Millosheviēi gjithnjė ka shfrytėzuar
mjeshtėrisht formalitetet ligjore, tė gėrshetuara me njė kontroll
thuajse absolut mbi mediat, pėr tė arritur dhe ēuar nė maksimum
pozitėn e tij politike.
Duke
qenė njė manipulues mjeshtėr i imazheve, Millosheviēi arriti ta
shndėrronte veten e tij gjatė fushatės sė NATO-s nga njė spastrues
etnik i Kosovės, nė njė martir-hero i Beogradit duke e identifikuar
veten me Princ Llazarin. Gjatė krizės sė Kosovės, ai manipuloi me
zotėsi si mediat Perėndimore, edhe opinionin e brendshėm jugosllav
duke shfrytėzuar mjeshtėrisht viktimat civile tė bombardimeve tė
NATO-s dhe duke e drejtuar vėmendjen te civilėt serbė tė gjymtuar
dhe tė vrarė nė spitale, shkolla e qendra tė populluara.
Pasi
Millosheviēi mė nė fund ra dakord me kushtet e NATO-s, shumė serbė
e festuan duke shpallur fitoren. Millosheviēi pėrgėzoi kurajėn e
popullit serb duke deklaruar se ai arriti ta ruante sovranitetin
e Kosovės dhe se ēėshtja e autonomisė sė Kosovės nuk ishte mė nė
rendin e ditės.
Politikat
e Millosheviēit, tė mbushura me mbeturinat e mitologjisė nacionaliste,
njė ditė mund tė shihen nga populli serb si njė dredhi e mbushur
me mizori e vuajtje. Shkatėrrimi i Kosovės dhe i Serbisė
,
njė ditė mund tė shikohen nga populli serb si njė dredhi e mbushur
me mizori e vuajtje dhe teksa ky lidership kokėkrisur po shkon drejt
fundosjes, Millosheviēi dhe gruaja e tij (njeriu i vetėm i besuar
i tij dhe kėshilltarja e tij mė e afėrt), njė ditė do tė shikohen
si shumė tė ngjashėm me Ēausheskėt, politikat e tė cilėve ēuan nė
shkatėrrimin e Rumanisė moderne.
Indiferenca
e tij ndaj vuajtjeve tė tė tjerėve, pėrfshirė vuajtjet e popullit
tė tij, tė lė pa mend. Megjithatė, Millosheviēi ėshtė njė manipulues
dinak dhe karakterizohet dukshėm nga aftėsia e durimit.
Periudha
e qėndrimit tė Millosheviēit nė detyrė ka lėnė pas njė tragė tė
mbushur me vrasje tė pandriēuara personash tė rangut tė lartė qė
kanė patur lidhje qoftė me tė, qoftė me familjen e tij.
Pėr
Sllobodan Millosheviēin, paqja ėshtė kriza e rrezikshme e gjithēkaje.
Vetėm atėherė pėr tė ekziston rreziku qė populli serb mund ta dorėzojė
atė njeri edhe nė sallėn e drejtėsisė, edhe nė librat e historisė
nė mėnyrė qė ai tė mos mundė, edhe njėherė, t'ia dorėzojė Ballkanin
flakėve tė vizioneve tė tij tė liga dhe apokaliptike. "
Dr.
Kenneth B. Dekleva ėshtė Asistent Profesor klinik i Universitetit
tė Psikiatrisė nė Shkollėn Mjekėsore tė Teksasit Jugperėndimor nė
Dallas, Teksas. Dr. Jerrold M. Post ėshtė Drejtor Programi i Psikologjisė
Politike dhe Profesor i Psikiatrisė, i Psikologjisė Politike dhe
i Ēėshtjeve Ndėrkombėtare nė Universitetin Xhorxh Uashington, Uashington
D.C.
Herve
de Charret, ish ministėr francez i Punėve tė Jashtme: Me Millosheviqin
njėherė kam ngrėnė drekė. Kisha pėrshtypjen se kam pėrballė djallin
vetė.
Qėndrimi
i Millosheviqit ndaj udhėheqjes sė Kosovės.
Tash
dihet krejt se gjer ku ishte nė gjendje tė shkojė Serbia pėr ta
mbajtur Kosovėn, dihen deri diku pėrmasat e investimeve nė fushėn
ushtarake, administrative e policore pėr tė shpėrbėrė strukturėn
etnike tė Kosovės, por shumė pak dihet pėr gjithė spektrin e formave
tė presionit, tė pėrpunimit dhe tė manipulimi tė klasės sė re politike
tė Kosovės, e cila doli nė sipėrfaqe me pluralizmin politik.
Duke
evituar ēdo spekulim, mund tė thuhet se shėrbimet sekrete serbe
kanė bėrė nė heshtje njė punė kolosale pėr ngulfatjen e Kosovės
dhe rrėnimin e ēdo projekti serioz qė do tė ēonte nė mėnyrė tė sigurtė
te Pavarėsia e Kosovės.
Udhėheqėsi
i Lėvizjes e mė vonė dhe Kryetari i Republikės sė Kosovės, Ibrahim
Rugova ka qenė objekti kryesor i shėrbimeve serbe. Si intelektual
dhe njeri i papėrgatitur pėr veprimtari organizative, ai ka qenė
njė cak i lehtė pėr t'u pėrcjellur dhe pėr t'u rrethuar me njerėz
qė kanė punuar pėr serbėt. Kėtu nuk duhet ekzagjėruar duke futur
nė thes tė gjithė bashkėpunėtorėt e tij, sepse aty ka pasur edhe
njerėz tė pėrkushtuar, tė aftė dhe tė vendosur pėr tė bėrė ēdo gjė
pėr tė mirėn e Kosovės.
Nėn
njė syrvejim tė vazhdueshėm ka qenė edhe Qeveria e Republikės sė
Kosovės, kryetari i tė cilės, Bujar Bukoshi, po ashtu ka qenė plotėsisht
i papėrgatitur pėr tė organizuar struktura tė efektshme shtetėrore
qė do t'i kunderviheshin me sukses Serbisė. Edhe Bukoshi ka qenė
i rrethuar me njerėz tė dyshimtė dhe vetėm pėrmes ndikimit tė tyre
qoftė te Rugova qoftė te Bukoshi mund tė shpjegohen dėshtime tė
mėdha nė fushėn e organizimit tė qėndresės nė Kosovė, siē ėshtė
moskonstituimi i Kuvendit tė Republikės, pėrēarjet e panevojshme
e me shumė pasoja, mosformimi i organeve vitale tė Kosovės (sigurimi,
mbrojtja, administrata, diplomacia etj.).
Kjo
ka ēuar te zgjatja e agonisė sė Kosovės, te rraskapitja e saj graduale
pėrcjell me njė hemorragji demografike qė rrezikonte seriozisht
qenien e Kosovės, me njė rėnie morale kolektive, me krijimin e njė
mentaliteti kolektiv tė papėrgjegjėsisė, tė dembelisė etj.
Kulmi
i tė gjitha kėtyre ka qenė edhe nėnshkrimi i Marrėveshjes sė Arsimit,
shtator 1996, ku Rugova nė mėnyrė krejt tė papėrgjegjshme nė prag
tė takimeve tė rėndėsishme ndėrkombėtare, pėrmes kėtij nėnshkrimi
e hoqi Kosovėn nga rendi i ditės.
Pastaj
takimi nė Beograd, ndėrkohė qė ishte pėrgjakur Drenica, dhe takimi
i fundit i Rugovės me kasapin e Ballkanit, ndėrkohė qė Kosova zbrazej.
Pavarėsisht nga pasojat, takimi ka qenė i pėrdhunshėm dhe ėshtė
bėrė me synim diabolik pėr tė poshtruar njė popull tė tėrė, pėr
t'i thėnė faqe tėrė botės se populli qė ka pėr prijės njė njeri
qė thehet kaq lehtė, ėshtė popull i padinjitet, i papėrspektivė
dhe si i tillė nuk meriton tjetėr pos deportimit, zhbėrjes sė tij.
Millosheviqi
ka organizuar takimin me Rugovėn edhe pėr tė shprehur publikisht
urrejtjen dhe neverinė ndaj shqiptarėve.
Nė
kėtė frymė qe bėrė edhe instalimi si pėrfaqėsues i Kosovės nė kryesinė
e ish-Jugosllavisė i klounit, Sejdo Bajramoviq. Kėtu nuk ishte fjala
pėr tė pasur njė votė mė shumė, por thjeshtė ishte marrė nga ruga
njė shitės i llotarive pėr tė poshtruar njė popull. Dhe ky zotėri,
nė mbledhjen e parė tė Kryesisė ēėshtjen e Kosovės e "shtroi"
nė kėtė mėnyrė: E ku do fle unė sonte?
Rambouillet
Zgjėrimi
i Lėvizjes sė armatosur nė Kosovės dhe pamundėsia e kontrollimit
tė saj tė plotė nga brenda i ka nxjerrė telashe tė mėdha Millosheviqit,
nė strategjinė e tij rraskapitėse qė pėrmes bisedimeve tė pafundme
t'i vėrė njė kapak tuēi ēėshtjes sė Kosovės.
Kjo
ėshtė vėrejtur edhe te humbja e hapit nė Ramboullet. Ai mendonte
se do tė arrijė ta pėrēajė faktorin shqiptar dhe ta kthej Konferencėn
pėr Kosovėn nė njė cirk tė vėrtetė. Por ishte tepėr vonė, tani faktori
shqiptar edhe pse i pėrēarė keq kishte vetėm rol deklarativ, tė
nėnshkruajė njė dokument qė do tė mundėsonte ndėshkimin e Serbisė,
sepse me Kosovėn tani mplekseshin interesa me dimensione marramendėse
dhe loja qė bėnte Milutinoviqi, dora e djathtė e Millosheviqit,
i cili sillej nėpėr Ramboullet dhe Paris si hamshor ishte loja e
fundit e tij dhe ekspansionit serb
Parisi,
ku ėshtė formuar Srbia mė e Madhe qė quhej herė kralevinė herė Jugosllavi,
nė tė vėrtetė u bė ajo pllaka e mermertė qė vihet mbi ēdo varr:
duke zėnė pėrfundi pėrgjithmonė idenė dhe praktikat pėr relizimin
e projektit pėr Serbinė e Madhe.
Rambouillet
ishte njė kapėrthurje e madhe e Serbisė nė kėrpeshin e vet, e cila
do tė pasohet me bombardime rrėnuese, me shkatėrrim tė ekonomisė,
me njė rėnie tė moralit dhe me ballafaqimin e njė populli me egėrsinė
e tij patologjike, me akullnajėn e barbarisė kolektive.
Aktakuza
Mundėsia
pėr ta nxjerrė Millosheviqin para gjyqit pėr krime tė luftės dhe
gjenocid ėshtė pėrmendur qė mė 1992, nga sekretari i atėhershėm
i Shtetit i SHBA, Lorens Igėllbergėr, pėrndryshe i njohur i kahershėm
i Millosheviqit. Mirėpo u desh tė kalojnė 7 vjet, gjatė tė cilave
janė masakruar qindra mijėra njerėz, qė mė nė fund Gjykata Ndėrkombėtare
pėr Ish-Jugosllavinė tė ngre aktpadi pėr krime lufte kundėr Millosheviēit
dhe ndihmėsve tė tij.
PROCEDURA
E GJYKATES SE OKB-sė PER KRIMET E LUFTES NE ISH-JUGOSLLAVI
Prokurorja
e Pėrgjithshme e Gjykatės Ndėrkombėtare tė OKB-sė pėr krimet e Luftės
nė ish-Jugosllavi, me seli ne Hagė te Hollandės, ka vėnė nėn akuzė,
mė 27 maj 1999, Slobodan Milosheviqin dhe 4 liderė tė tjerė jugosllavė,
pėr krime kundėr njerėzimit dhe dhunime tė ligjeve tė luftės tė
kryera gjatė ngjarjeve nė Kosovė qė prej fillimit tė vitit 1999.
Sipas akuzės, Milosheviqi "ka planifikuar, pėrgatitur dhe urdhėruar"
pastrimin etnik nė Kosovė, i cili ėshtė kryer nėpėrmjet "vrasjeve,
dhunimeve dhe deportimit masiv". Milosheviqi ėshtė cilėsuar
nga akuza si pėrgjegjės pėr deportimin masiv tė 740'000 kosovarėve
dhe vrasjen e tė paktėn 340 vetėve.
MANDATI
I ARRESTIT
Mandati
i arrestit i lėshura nga Gjykata Ndėrkombėtare e Hagės mė 27 maj
1999, detyron tė gjithe shtetet anėtare tė OKB-sė, madje teorikisht
edhe vetė Jugosllavinė, pėr t'i dorėzuar tė akuzuarit nė Gjykatėn
e Hagės. Nė rast se tė akuzuarit kapen, ata do tė transferohen nė
Hollandė ku do t'i nėnshtrohen gjykimit. Dėnimi maksimal qė mund
tė jepet nga Gjykata e Hagės ėshtė ai me dėnim tė pėrjetshėm.
PROVAT
Nė
mandatin e arrestit, Gjykata e Hagės ka shėnuar vetėm disa prej
provave te krimeve tė luftės dhe krimeve kundėr njerėzimit tė kryera
nėn urdhėrat e Milosheviqit gjatė periudhės sė konfliktit. Provat
janė mbledhur nga shėrbimet sekrete tė SHBA-ve dhe Britanisė sė
Madhe, por edhe nėpėrmjet satelitėve. Hetuesit nė terren do tė pėrfundojnė
mbledhjen e provave.
Por
pėr shqiptarėt veprimet kriminale tė Millosheviqit datojnė edhe
mė kaherė:
1.
Arrestime masive, pėrndjekje kolektive tė shqiptarėve, zyrtarizim
tė diskriminimit nė tė gjitha fushat: nė kulturė, nė ekonomi, nė
arsim, nė adiministratė nė punėsim;
2.
Trajtim ēnjerėzor ndaj ushtarėve shqiptarė. Brenda viteve tetėdhjetė
nė ushtri janė vrarė rreth 100 ushtarė shqiptarė vetėm pse nuk kanė
pranuar tė bashkėpunojnė me pushtuesit. Ndėrkohė janė organizuar
qindra procese politike dhe mijėra tė rinj janė dėnuar edhe gjer
nė 20 vjet burg para gjyqeve ushtarake. Nė kuadėr tė kėtij terrori
ėshtė organizuar edhe masakri i Paraēinit, qė kishte pėr qėllim
demonizimin e shqiptarėve dhe pėrgatitjen e atmosferės pėr marrjen
e tė drejtave tė tyre qė u takonin me Kushtetutė;
3.
Terror i pėrgjithshėm pėr tė imponuar suprimimin e autonomisė, organizimi
i mitingjeve, persekutimet pėrmes mediave serbe, krijimi i njė klime
tė padurueshme terrori prikologjik;
4.
Imponimi i Kushtetutės sė tankeve (23 mars 1989) dhe suprimimi i
autonomisė, i pėrcjellur me vrasjen e dhjetėra shqiptarėve dhe plagosjen
e qindra tė tjerėve;
5.
Izolimi i qindra intelektualėve pa asnjė bazė ligjore dhe pėrdorimi
i torturave mė ēnjerėzore ndaj tyre;
6.
Aplikimi i apartheidit nė tė gjitha zėrat e jetės; Ndarja e shkollave
me mure; Helmimi rinisė shkollore tė Kosovės; afro 3000 fėmijė janė
helmuar brenda njė dite tė vetme nė krejt Kosovėn. Qėllimi ishte
tė provokohet njė kryengritje spontane dhe tė fillojė aksioni i
deportimit tė popullit tė Kosovės.
7.
Shkatėrrimi i sistemit tė arsimit, tė ekonomisė, tė kulturės, tė
shėndetėsisė, tė informimit, tė drejtėsisė; tė ēdo institucioni
vetanak qė kishte ndėrtuar Kosova me dhjetėvjeēarė tė tėrė;
8.
Largimi nga puna e 140'000 shqiptarėve; i mjekėve, i policėve, gjyqtarėve,
prokurorėve, administratės, i drejtorėve, minatorėve
9.
Plaēkitje masive e tė mirave materiale dhe bartja e tyre nė Serbi:
uzina tė tėra, paisje tė gjithllojshme; plaēkitje e pasurisė private
pėrmes tatimeve shumėfish tė larta, taksave tė pėrditshme tejet
rėnduese dhe marrjes sė tė hollave etj.;
10.
Ndėrtimi nė Kosovė i njė sistemi okupues qė dėrrmonte popullin shqiptar
nė tė gjitha poret e jetės. Ky sistem gjer me shpėrthimin e luftės
nė Kosovė detyroi ta braktisin vendin rreth 500'000 shqiptarė, kryesisht
tė rinj;
Pėrfundim
Do
ta ishte joserioze tė merremi me sypozime se si do tė pėrfundojė
bosi i barbarėve, zatėn kjo tani ėshtė ēėshtje e Bashkėsisė Ndėrkombėtare.
Por duhet thėnė se dhjetėvjeēari i fundit nė Kosovė, kur udhėheqės
i Serbisė ka qenė S. Millosheviqi, padyshim ėshtė periudha mė e
vėshtirė qė kanė kaluar shqiptarėt nė historinė e tyre tė gjatė
e, kryesisht, tė dhimshme.
Prandaj
jo vetėm pėr Kosovėn, por edhe pėr Bosnjėn, Kroacinė etj., Bashkėsia
ndėrkombėtare, krahas vendosmėrisė qė ka dėshmuar, tani sė fundi,
qė tė mos pėrsėritet edhe njė Munich i ri, ka pėr detyrė qė kėtė
kapitull tė historisė moderne tė Evropės ta ēojė gjer nė fund. Duke
vepruar me krerėt serbė nė tė njėjtėn mėnyrė si edhe me krerėt nazistė.
Pra duke i nxjerrė para Gjyqit Ndėrkombėtar gjer nė njė tė gjithė
ata qė janė pėrgjegjės: prijėsit politikė, intelektualė, shpirtėrorė,
ushtarakė, policorė pa kursyer edhe eksponentėt e klerit dhe tė
mediave tė implikuar nė barbari.
Ky
gjykim krahas dėnimeve kapitale duhet tė nxjerr njė aktgjykim me
vlera universale, njė aktgjykim shembull, i cili, tani e tutje,
do ta bėjė ēdo tiran, kudo qoftė ai nė kėtė rruzull, t'i dridhen
leēet e kėmbėve para se tė urdhėrojė hordhitė e tij tė bėjnė krime.
Ky
gjykim do tė ishte njė shtysė e fuqishme pėr tė imponuar vlera civilizuese
kolektive pėr mijėvjeēarin qė po vjen. Ky proces gjyqėsor kundėr
udhėheqėsve kriminelė tė njė vendi e populli bashkėfajtor do tė
shėrbente qė viti 2000 tė fillojė me njė: KURRĖ MĖ.
Ndėrsa
popujt qė kanė pėsuar aq shumė nga kryebarbari dhe populli tij,
boshnjakėt dhe shqiptarėt parasegjithash duhet tė caktojnė komisione
tė tėra ekspertėsh qė duhet tė analizojnė tė gjithė veprimet e shtetit
dhe popullit serb, tė gjitha llahtaritė dhe pasojat pėrcjellėse,
duke i bėrė publike tė gjitha njė pėr njė; duke ngritur myzetė lokale
tė holokaustit bashkėkohor, ku duhet tė ekspozohen fotografitė,
dėshmitė, filmimet, deklaratat e incizimet pėrkatėse. Me njė fjalė
ēdo gjė qė ka tė bėjė me mizoritė serbe, nė mėnyrė qė populli serb
jo vetėm nė kujtesėn e njerėzve, tė ngarkohet historikisht me pėrgjegjėsi
kolektive.
Nė
tė gjitha vendet ku janė kryer krime, duhet ngritur Monumente nė
kujtim tė viktimave tė gjenocidit serb, ndėrsa nė kryeqytetin e
Kosovės, krahas kryemonumentit duhet ngritur edhe Muzeu Qendror
i Gjenocidit, sepse, pos tjerash, mbamendja te ne shqiptarėt ėshtė
shumė e cekėt. Pėr shėmbull, gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, brenda
dhjetė minutash janė pushkatuar pabesisht nė Tivar rreth 5000 shqiptarė
dhe, pėr turpin tonė, gjer mė sot nuk ka pasur qoftė njė pėrpjekje
tė vetme serioze pėr tė evidentuar emrat e tė pushkatuarve.
Prandaj
mbledhja dhe pėrpunimi i tė dhėnave pėr tė gjitha ato krime e llahtari
qė i ka kryer Serbia nė Kosovė ėshtė e domosdoshme pėr shumė shkaqe:
-
a. Do tė kontribuonte nė zhbarbarizimin (denacifikimi ėshtė fjalė
e butė) e popullit serb;
-
b. Do tė obligonte Bashkėsinė ndėrkombėtare tė mbajė Serbinė nėn
tutelė pėr njė kohė tė gjatė sa qė ajo kurrė mė tė mos mund tė paraqes
rrezik pėr shtetet dhe popujt tjerė. Kjo do tė thotė ēarmatimin
e saj tė plotė, shkatėrrimin e industrisė sė luftės, detyrimin qė
t'i paguajė dėmet e shkaktuara nga pushteti okupues, dėmet e luftės
jo vetėm nė kuptimin e rrėnimit tė tė mirave materiale, por edhe
nė dėmshpėrblimin e tė gjithė atyre, tė afėrmit e tė cilėve janė
vrarė a zhdukur, kanė mbetur invalidė apo jetimė, u ėshtė shkatėrruar
familja, janė pėrdhunuar etj., etj.
-
c. Qė Bashkėsia ndėrkombėtare me njė qasje tė paanshme e me perspektivė
ndaj Evropės Juglindore tė kontribuojė pėr krijimin e njė barazpeshe
nė mes popujve tė rajonit, nė pėrputhje me numrin dhe mundėsite
e tyre, duke evituar qė edhe mė tej tė kenė mundėsi tė luajnė rolin
e xhandarit, madje edhe popuj tė dėshmuar pėr barbari. Nuk duhet
harruar se gjakftohtėsia dhe siguria me tė cilėn serbėt kanė kryer
krime tė papara nė vazhdimėsi nuk mund tė shpjegohen ndryshe pos
me mbėshtetjen qė kanė pasur edhe pėr kėso veprimesh nga ana e disa
fuqive tė mėdha, nė radhė tė parė tė Rusisė.
Duhet
tė shtohet nė fund, se edhe duke pasur gjithnjė parasysh barbaritė
qė janė kryer nė Kosovė, shqiptarėt duhet tė jenė tė kujdesshėm
dhe kurrsesi tė mos lėshohen nė akte hakmarrjeje, sepse ky do tė
ishte njė kurth serb, nė mėnyrė qė tė bėhet, tė paktėn para opinionit
tė huaj, njė baraspeshė nė krime. Dhe po qe se dikush njėmend do
baraspeshė, atėherė kjo do tė arrihej vetėm duke rivėnė strukturėn
etnike tė kohės para Kongresit tė Berlinit.
Por
kjo ėshtė e pamundur, prandaj kombi shqiptar duhet tė mbajė qėndrim
tė qytetėruar ndaj serbėve, duke dėshmuar kėshtu epėrsinė e tij
civilizuese dhe njėherit, sipas shėmbullit tė izraelitėve duke vazhduar
pėr njė kohė tė gjatė tė sillet si viktimė e gjenocidit. Tė mos
harrojmė se tė gjitha veprimet ushtarake qė ka ndėrmarrė Izraeli
gjer mė sot janė bėrė nė emėr tė viktimės.
Ēdo
etje pėr hakmarrje, qė nė kėtė rast ėshtė njė ndjenjė e kuptueshme,
duhet tė kthehet te ne nė njė burim energjie pėr ta bėrė Kosovėn
njė shtet tė fortė, pėr t'i bėrė shqiptarėt njė komb tė integruar
me ekonomi tė zhviluar, me ushtri tė modernizuar dhe institucione
tė tjera pėrcjelėse sa qė kurrė mė askush tė mos mund tė rrezikojė
tė ardhmen, sigurinė dhe jetėn tonė.
- Kronologjia
- 1974
- Kushtetuta
e re e Jugosllavisė; Kosova dhe Vojvodina u bėnė njėsi federale
- 4
maj 1980
- Vdekja
e Josip Broz Titos
- Mars
1981
- Demonstratat
studentore, pėr Kosovėn Republikė. Kėto demonstrata nga regjimi
i Beogradit u vlerėsuan si kundėr revolucionare dhe u shuan me
vrasje burgosje rrahje, keqtrajtime dhe diferencime ide politike
nga regjimi i Beogradit; 6000 shqiptarė janė burgosur, dhe denuar
deri nė 20 vjet burgė; 22'000 tė tjerė me nga 30-60 ditė burgim
- 17
janar 1982
- Nė
Shtutgart policia sekrete jugosllave, vret vėllezėrit Jusuf e
Bardhosh Gėrvalla, dhe Kadri Zekėn.
- Mars
'81 - mars 87
- Nė
polici dhe nė gjygjet serbe janė keqtrajtuar e dėnuar 584.373
shqiptarė tė Kosovės tė tė gjitha moshave. Pa llogaritur kėtu
krimet dhe dėnimet nė ushtri dhe keqtrajtimet dhe dėnimet e shqiptarėve
nė krejt territoret e pushtuara;
- 24-25
prill 1987
- Tubimi
i serbėve nė Fushė-Kosovė ku fillon ngjitja e furishme nė pushtet
tė S. Millosheviqit
- Shtator
1987
- Procesi
politik i Paraēinit
- Nėntor
1988 /janar 1989.
- Protestat
masive tė Minatorėve, tė cilėve iu bashkangjitėn punėtorėt e Ramiz
Sadikut e mė pastaj edhe solidarizimi i studentėve dhe puntorėve
tjerė tė popullit tė Kosovės.
- 20-28
shkurt 1989
- Greva
e minatorėve tė Trepēės; nė Stantėrg 1300 minatorė u ngujuan nė
e horizontit tė 13-tė, 800 metra nėn sipėrfaqen e tokės dhe vendosėn
tė mos dalin nga zgafella, pa u larguar rreziku dhe personat qė
donin tė suprimonin autonominė e Kosovės.
- Mars
1989
- 350
Intelektual shqiptarė u arrestuan nga policia nė formė tė izolimit.
Ata gjatė arrestit kanė pėsuar tortura ēnjerėzore vetėm pse ishin
shqiptarė.
- 23
mars 1989
- Rrėnimi
i Autonomisė sė Kosovė; Imponimi i Kushtetutės sė tankeve.
- Shtator
1989
- Formimi
i Kėshillit pėr Mbrojtjen e tė Drejtave dhe Lirive tė Njeriut,
KMLDNJ
- 23
dhjetor 1989
- Formimi
i LDK-sė
- Mars
'89/mars 90
- Demonstratat
masive tė popullit tė Kosovės kundėr rrėnimit tė autonomisė. Gjatė
kėsaj periudhe u vranė 74 tė rinj shqiptarė dhe u plagosėn me
armė zjarri qindra tė tjerė.
- 8-23
mars 1990
- Helmimi
i rinisė shqiptare; 7000 nxėnės tė helmuar
- Maj
1990
- Ardhja
e kongresmenėve amerikan, rrahje burgosje nga policia serbe e
popullatės shqiptare
- 2
korrik 1990
- Kuvendi
i Kosovės aprovoi Deklaratėn kushtetuse
- 5
korrik 1990
- Serbia
ndėrpreu punėn e Kuvendit tė Kosovės, qeverisė, mbylli Radiotelevizionin
e Prishtinės dhe ndaloi botimin e gazetave shqipe.
- 3
shtator 1990
- Greva
e pėrgjithshme e punėtorėve shqiptarė e organizuar nga Sindikata
e Pavarur e Kosovės
- 7
shtator 1990
- Nė
Kaēanik u aprovua kushtetuta e Republikės sė Kosovės
- Korrik/tetor
1990
- Nga
puna u larguan mbi 32'000 punėtor shqiptarė pėr pjesėmarrje nė
grevėn evės sė 3 shtatori.
- 26-30
shtator 1991
- Referendumi,
ku populli i Kosovės u deklarua pėr Kosovėn shtet sovran e i pavarur.
- 5
tetor 1991
- Mbyllja
e Akademisė sė shkencave tė Kosovės;
- 22
mai 1992
- U
mbajtėn zgjidhjet parlamentare dhe presidenciale nė Kosovė; (Ibrahim
Rugova kryetar i LDK-sė u zgjodh kryetar i Republikės sė Kosovės).
- 10
janar 1993
- Arkani
nė njė program tė televizionit.tė Prishtinės bėn thirrje pėr pastrime
etnike nė Kosovė
- 24
maj 1993
- Adem
Demaēi hyn nė grevė urie.
- 2
korrik 1993
- Nuk
iu vazhdua i observatorėve tė OSB-sė pėr Kosovė Vojvodinė dhe
Sanxhak
- 1996
- Dalja
nė skenė e UēK-sė (Ushtria ēlirimtare e Kosovės)
- Shtator
1996
- U
nėnshkrua Marrveshja pėr arsimin nga Ibrahim Rugova dhe Millosheviq
- 1997
- Vrasje,
Procese politike, dėnime drastike me burg ndaj shqiptarėve me
akuzat pėr "terorizėm" ndaj pjesėtarėve tė UēK-sė. Manifestimet
masive tė Lėvizjes Studentore.
- 23
shtator 1997
- Kėshilli
i Sigurimit aprovoi Rezolutėn 1199 pėr Kosovėn
- 21.
01.- 28 02.-5 03 '98
- Qėndresa
gjer nė flijim i Familjes Jashari, masakrat e Drenicės. Fillimi
luftės nė Kosovė.
- 13
tetor 1998
- Marrėveshja
Holbruk-Millosheviq (ndėrprerja e luftimeve, tėrheqja e forcave
serbe, dhe lejimi i verifikatorėve tė OSBE nė Kosovė)
- 15
tetor 1998
- Sekretari
i pėrgjithsjhėm i Nato-s, Havier Solana nėnshkroi marrėveshjen
me Beogradin pėr kontrollimin e hapėsirės ajrore nga NATO-ja ,
nė pėrputhje me rezolutėn 1199 tė KS tė OKB-sė pėr Kosovėn.
- 16
tetor 1998
- Kryetari
i OSBE-sė, J. Geremek nėnshkroi marrėveshjen, pėr hyrjen e 2000
verifikatorėve tė OSBE-sė, nė Kosovė.
- 15
janar 1999
- Masakra
e Reēakut. 45 civilė shqiptarė u masakruan nga policia serbe)
- 16
janar 1999
- Shefi
i Misionit tė OSBE-sė pėr Kosovėn Wolkeri, para komunitetit ndėrkombtar
deklaron se nė Reēak ėshtė kryer masakėr nė civilė shqiptarė nga
policia serbe.
- 18
janar 1999
- Wolkeri,
nga qeveria jugosllave u shpall "person non grata".
- 29
janar 1999
- Grupi
i kontaktit pėr Kosovėn mblidhet nė Londėr dhe u bėn thirrje ultimative
shqiptarėve dhe serbėve pėr bisedime paqėsore nė Francė
- 6
shkurt 1999
- Nė
Rambouillet tė Francės fillun bisedimet paqėsore pėr Kosovėn me
ndėrmjetėsimin e ministrave tė jashtėm francez Hubert Vedrin dhe
atij anglez Robin Cook, si dhe pjesmarrjen e 3 mediatorėve tė
SHBA, BE, dhe Rusisė
- 15
mars 1999
- Nė
Paris pala shqiptare nėnshkroi planin e paqės pėr Kosovėn tė propozuar
nga Grupi i Kontaktit, ndėrsa pala serbe e refuzoi.
- 6
shkurt-15 mars 1999
- Serbia
nė Kosovė dėrgoi mė se 40'000 ushtarė me mjete tė rėnda luftarake.
- 24
mars 1999
- Filluan
sulmet ajrore tė NATO-s, mbi caqet ushtarake serbe nė Serbi dhe
Kosovė
- 24
mars-3 qershor 1999
- Nė
Kosovė pati mbi 10'000 tė vrarė, 986'000 tė dėbuar me dhunė nga
shtėpit e tyre, nga forcat ushtarake policore dhe paramilitare
serbe.
- 27
maj 1999
- Millosheviqi
me 4 bashkėpuntorėt e tij tė ngushtė: M.Milutinoviqin, N. Shahinoviqin,
D. Ojdaniqin dhe V. Stojilkoviqin akuzohen nga Gjygji i Hagės
pėr krime tė luftės
- 3
qershor 1999
- Beogradi
pranon kėrkesat e NATO-s.
- 9
qershor 1999
- Nė
Kumanovė: ushtarakėt e Nato-s dhe ata tė Beogradit nėnshkruan
Marrėveshjėn pėr tėrheqjen e forcave jugosllave nga Kosova dhe
vendosjet e trupave tė NATO-s aty.
- 10
qershor 1999
- Havier
Solana jep urdhėr pėr suspendimin e sulmeve tė NATO-s mbi Jugosllavinė.
- 12
qershor 1999
- Hyrja
e forcave tė NATO-s nė Kosovė
Dosjen
e pėrgatitėn: Naser BERISHA e Xhafer SHATRI
|