Gjenerali
qė nuk harrohet
Shqiptarėt
kurrė nuk do ta harrojnė rolin e Pėrėndimit dhe nė veēanti tė SHBA-sė
si bartėsi kryesor i kėsaj politike frytdhėnėse. Merita mė e madhe
i takon pa dyshim kryetarit Clinton dhe sekretares sė tij tė shtetit
Albright, por duke mos harruar as rolin dhe punėn e shkėlqyeshme
tė kryeministrit Britanik Blair dhe kryetarit francez Chirac. Mirėpo,
nuk duhet dyshuar se suksesi politik nuk do tė ishte as i afėrt
mė kėtė tė sotmin, po qė se nė kreun e komandės sė NATO-s pėr Evropė
tė mos ishte njė njeri i aftė dhe i vendosur, si gjenerali Clark.
Pa
tė dhe ushtarėt e tij, kthimi i tė zhvendosurve nga Kosova me siguri
se do tė mbetej vetėm ėndėrr. Aleancės Verio-atlantike dhe udhėheqėsisė
sė saj ushtarake, nė veēanti gjeneralit Clark, duhet tu jemi mirėnjohes,
qė na mundėsuan tė kemi edhe ne njė tė ardhme tė cilėn e kemi dėshiruar
dhe pritur me shekuj. Nuk ėshtė mirė tė krahasohen ushtarakėt qė
jetuan nė dy kohėra tė ndryshme por shumēka ėshtė e pėrbashkėt nė
mes tė gjeneralit Clark dhe Skendėrbeut. Gjergj Kastrioti, nė shekullin
XV mbrojti botėn e qytetėruar nga rreziku i perandorisė Otomane,
kurse gjenerali Clark dhe ushtria e tij mbrojtėn Evropėn e qytetėruar
nga barbaria mesjetare serbe.
Gjenerali
Clark ėshtė emėruar komandant Suprem i Forcave tė Bashkuara tė NATO-s
pėr Evropė mė 11 korrik tė vitit 1997. Njėherėsh ai ėshtė edhe komandat
i Shtabit tė forcave ushtarake Amerikane nė Evropėn. Mė parė, nga
qershori i vitit 1996 deri nė korrik 1997, ai ishte komandant i
forcave tė NATO-s pėr Amerikėn Latine dhe Karaibet. Nė periudhėn
1994-1996 ai ishte pėrgjegjės pėr planifikimet e politikės ushtarake
te SHBA-ve nė botė pran Institutit pėr Planifikime Strategjike.
Ai ishte gjithashtu bashkėbiseduesi kyē ushtarak i Aleancės gjatė
bisedimeve nė Dayton. Gjatė vitit 1994 ai se bashku me Holbrook-un
disa herė u takua me liderėt e serbėve tė Bosnjės pėr tė pėrgatitur
takimin e Dayton-it.
Gjenerali
Clark ka si specialitet njėsitė e blinduara, me tė cilat ka komanduar
nga rangu i kompanisė e deri tek divizioni. Si komandant i "Cavalery"
divizionit, gjatė viteve 1992-1994, ai e transformoi kėtė njėsi
nė forcė tė reagimit tė shpejtė. Ky divizion u angazhua tri herė
gjatė luftimeve nė Gjirin Persik. Gjatė luftės sė ftohtė, nė vitin
1986-1988 Wesley Clark ishte komandant i brigadės sė tretė nė Divizionin
e katėrt tė kėmbėsorisė. Mė parė ishte komandant i batalionit tė
parė tė brigadės 77 tė Diviziont tė katėrt. Nė luftėn e Vietnamit
, atė botė togeri Clark komandonte me tri kompani, tė cilat ishin
me detyrė luftarake nė Lai Khe. Njėsia e tij dallohej nga tė tjerat
pėr mėnyrėn e planifikimit dhe tė ndėrmarrjes sė operacioneve luftarake,
ēka do tė thotė se kishte rezultate tė shkėlqyeshme. Pėr suksest
dhe trimėrinė e dėshmuar ai u dekorua me shpėrblimin Silver Star
(ylli i argjentė).
Gjenerali
Clark ka kaluar pesė vite nė Qendrėn Kombėtare tė Ushtrimeve (NTC)
nė Fort Irvin tė Kalifornisė, duke u aftėsuar si komandant i njėsiteve
taktike. Ai gjithashtu ka pėrfunduar shkollimin nė Qendrėn Komanduese
Kombėtare pėr Luftime, duke u aftėsuar pėr rolin e komandantit tė
njėsive tė pėrziera. Gjatė kėsaj kohe ka zhvilluar metodologji tė
reja ushtrimi nė artin ushtarak, duke pėrpiluar metodologji mė tė
sukseshme ushtrimesh pėr njėsitet e rangut tė divizionit dhe tė
korparmatės, pėr detyrat e reja nė kushte tė luftės moderne konvencionale
dhe bėrthamore.
Gjenerali
Clark ka pėrfunduar Akademinė ushtarake nė West Point tė New Yorkut,
si kadeti mė i sukseshhėm, i pari nė rang. Ai gjithashtu ka pėrfundar
studimet e larta tė ekonomisė dhe politikės nė Oksford tė Anglisė
nė vitin 1966-1968. Gjatė kėsaj kohe, nė mbrėmjet studentore ai
shfytėzonte rastin qė me argumentet e tij tė mbronte luftėn e Amerikės
nė Vietnam. Ai ka njė numėr tė kosiderueshėm diplomash tė shkollave
dhe kurseve tė ndyshme qofshin tė strukturave ushtarake apo tė atyre
civile. Ndėr to mund tė veēohen: diploma e Kolegjit Kombėtar tė
luftės, tė kolegjit tė Komandės sė pėrgjithėshme, tė oficerit tė
njėsive tė blinduara, atė tė doktrinės sė pėrgjithėshme, tė Rengjerit
dhe tė komandantit tė njėsive ajrore tė luftės. Nė vitin 1976-1977
gjenerali Clark ishte asistent special i drejtorit pėr buxhet nė
Shtėpinė e Bardhė. Ai ishte gjithashtu asistent i profesorit tė
shkencave Sociale nė Akademinė ushtarake tė SHBA-ve. Gjenerali Clark
mban njė numėr te madh dekoratash, nga mė tė lartat shtetėrore ushtarake
amerikane. Ato janė : Servis medal (tre ēmime); Silver Star, Legion
of Merit (katėr ēmime); Bronze Star Medal (dy ēmime); Meritios Servis
Medal (dy ēmime) dhe Army Commendation medal (dy ēmime).
Rruga
e Wesly Clarkut nga vendlindja e tij nė Littel Rock e deri tek komanda
e Pėrgjithėshme e NATO-s nė Mons tė Belgjikės ishte mjaft e mundimshme.
Ai shumė i ri mbeti pa baba, por u adoptua nga bashkėshorti i ardhshėm
i nėnės sė tij, Victor Clark. Kėtė gjė si dhe origjinėn e tij, Wesley
e mėsoi shumė vonė, pas moshės 20 vjeēare. Ėshtė i lindur me 23
dhjetor tė vitit 1944. Babai i tij biologjik ishte Benjamin Jacob
Kanne qė kishte origjinė hebreje, i ardhur nė Amerikė nga Rusia
nė fund tė shekullit 19-tė. Clarku ėshtė i martuar me Gertrud Kirgiston
nga Bruklini me tė cilėn ka njė femijė, Wesley i Riu, i cili studion
nė Kaliforni.
Wesley
Clark nuk duhet tė kuptohet si individ, por si njeri nga ata njerėz
tė cilėt ndihmuan tė kemi atė qė ėshtė arritur sot nė Kosovė. Lista
e atyre qė ishin tė kyēur nė mėnyrė tė drejtpėrdrejtė nė situatėn
nė Ballkan ėshtė mjaftė e gjatė, por do tė duhet tė vėshtrohen ata
qė me deklaratat dhe punėn e tyre ndihmuan nė punėn e gjeneralit
Clark.
Me
23 mars sekretari i Pėrgjithėm i NATO-s Havier Solana urdhėroi komandantin
e NATO-s pėr Evropė, gjeneralin Clark pėr fillimin e fushatės ajrore
ndaj caqeve tė ushtrisė serbe. Ai tha "Kėtė vendim e morra
pas konsultimeve me vendet anėtare tė NATO-s, pasi qė u bė e qartė
se dėshtoi misioni diplomatik i Richard Holbrook-ut nė Jugosllavi".
"Objektivi kryesor i NATO-s eshtė ndalimi i dhunės dhe shtypjes
ndaj popullatės civile nė Kosovė"- vazhdoi Solana. Ai tha se
NATO duhet tė marrė pėrgjegjėsinė dhe barrėn kryesore pėr paqe dhe
qėndrueshmėri nė rajonin e Ballkanit.
Dihet
se mė parė pėrpos Holbrook-ut nė Jugosllavi disa herė udhtoi pėr
tu takuar me udhėheqėsin mė tė lartė tė shetit edhe gjenerali Clark.
Askush nga ushtarakėt pėrėndimorė, por edhe njė numėr shumė i vogėl
politikanėsh, kanė pasur rastin sikurse Clark-u, qė tė takohen dhe
tė bisedojnė aq gjatė me Millosheviēin. Pasi ai e njihte mirė kasapin
e Ballkanit, personalisht urdhėroi qė tė sulmohen ato objektiva
qė do t'i shkaktonin me sė shumti dhembje dinastisė Millosheviē.
Ai pra urdhėroi qė tė sulmohet rezidenca e Millosheviēit, televizioni
privat i vajzės sė tij, fabrika e cigareve qė ishte pronė e djalit
tė Millosheviēit si dhe shumė objekiva tė tjerė tė rėndėsishėm qė
ndikuan nė mėnyrė tė drejtpėrdrejtė nė paralizimin e jetės nė Serbi.
Me
24 mars, Gjenerali Clark urdhėroi fillimin e sulmeve ajrore ndaj
objektivave ushtarake serbe. Do tė thotė se u sulmuan bazat ushtarake
serbe, njėsitė kundėrajrore, sistemet e radarėve. Nė kėto sulme
pos raketave Tomahavk u pėrdoren edhe ato kryqėzuese tė cilat lėshoheshin
nga anijet ushtarake qė ndodheshin nė detin Adriatik, por edhe nga
bombarderėt strategjik amerikan B-52. Dy ditė mė vonė u bė edhe
sulmi i parė raketor gjatė ditės.
Komandanti
Clark kishte edhe brengat edhe dhembjet e tij sidomos gjatė javės
sė parė tė sulmeve kur njėsitė kundėr-ajrore serbe rrėzuan aeroplanin
luftarak F-117, por edhe zunė rob tre ushtarė amerikanė pas njė
incidenti.
Pėrkrahja
pėr Clark-un dhe sulmet ajrore tė tyre vinin duke u shtuar. Ato
bėheshin edhe mė tė qarta nga zyrtarėt dhe ushtarakėt e ndryshėm.
Edhe pse Aleanca Verio-atlantike ka 19 vende anėtare asnjėherė gjatė
luftės nė Kosovė asnjė ushtarak i ndonjė shteti anėtarė nuk doli
jashė kornizave tė kėsaj politike zyrtare ushatarake. Nė tė kundėrtėn
disa prej deklaratave tė zyrtarėve ushtarak ishin edhe mė tė ashpra
se ato tė gjeneralt Clark dhe sekretarit tė NATO-s Solana. Kėstu
pra mė 1 prill 1999, Gjenerali Guthrie , shefi i Shtabit tė ushtrisė
Angleze deklaroi se "ėshtė shumė optimist nė arritjen e fitores
nga forcat aleate ndaj ushtrisė jugosllave". Ai kėtė e shpjegoi
me faktin qė lufta e ftohtė nuk u fitua nga Rusia dhe Pakti i Varshavės,
edhe pse ajo mund tė quhej rivale e denjė ushtarake. Lufta nė Gjirin
Persik nuk u fitua nga Iraku edhe pse nė tė nuk ishte e kyēur NATO
si tėrsi". Ai nėnvizonte se nuk duhet tė ketė asnjė dilemė
nė fitoren e Aleancės, e cila pėr herė tė parė ėshtė futur njė konflikt
si tėrėsi e sė cilės i janė bashkangjitur edhe tė tjera shtete anėtare
tė Partneritetit pėr Paqe, gjithsej 37 vende.
Nė
dobi tė sulmeve ajrore ishin edhe mediat evropiane. Mė 2 prill Reuters
bėn tė njohur se masakrat e fundit tė ushtrisė dhe policisė serbe
ndikuan nė ndryshimin e opinionit anglez pėr luftėn nė Kosovė. Ndėr
tė tjerat thuhet se 75% e kėtij opinioni, nė raport me 34% tė javės
sė kaluar, pėrkrahin sulmet ajrore tė NATO-s. Gjithashtu thuhet
se 34% nga 19% tė javės sė kaluar janė nė favor tė dėrgimit tė forcave
tokėsore nė Kosovė.
Sekretarja
e SHBA-ve, Albright, me anė tė deklaratės sė saj mė 2 prill se "Millosheviēi
ėshtė pėrgjegjėsi kryesor politik pėr tė gjitha masakrimet dhe dėbimet
e popullsisė shqiptare", tregoi vendosmėrinė dhe pėrkrahjen
zyrtare amerikane deri nė pėrfundimin e luftės nė Kosovė. Ajo u
shpreh sė pėr parandalimin e tij, qeveria amerikane ka angazhuar
njė numėr tė konsiderueshėm politikanėsh tė vyer , por garancia
kryesor e ndalimit tė kėsaj masakre janė forcat ushtarake tė NATO-s
dhe fushata e tyre ajrore ndaj caqeve serbe deri nė plotėsimin e
tė gjitha kushteve tė caktuara nga bashkėsia ndėrkombėtare.
Ky
ishte sinjal dhe njė pėrkrahje e mirė pėr gjeneralin Clark.
Pėr
tė "zbutur" pak tonin ushtarak me 9 prill, Sekretari i
Pėrgjithshėm i OKB-sė propozon planin pėr paqe nė Kosovė. Ky plan
ishte pothuajse identik me atė tė NATO-s nė pėrmbajtjen e tijdhe
kishte pesė pika:
-
ndalimi i menjėhreshėm i tė gjitha aktiviteteve ushtarake dhe paramilitare
tė njėsive serbe
-
ndalimi i menjėhershėm i shpėrnguljes nme dhunė tė banorėve nga
Kosova
-
kthimi i pakusht i tė gjithė tė larguarve nga Kosova
-
pėrdorimi i nje force ndėrkombėtare pėr sigurinė e qytetarėve dhe
jetėsimin e kėtij plani
-
ardhja e virifikatorėve ndėrkombėtarė nė Kosove
Me
10 prill, gjatė njė konference pėr shtyp tė ministrit britanik tė
mbrojtjes, pėr herė tė parė u kyē edhe gjenerali Jackson, atėherė
komandant i forcave pėr reagim tė shpejtė. Ky ishte hapi i parė
i publikimit tė mėvonshėm tė komandantit tė KFOR-it. Gjenerali Jackson
tregoi se ėshtė ushtarak i vėrtetė kur nė njė pyetje tė gazetarit
iu pėrgjigj se nuk mund tė pėrgjegjet vetėm si ushtarak britanik,
por si pjestar i komandės SACER. Ai pėrforcoi idenė se NATO-ja nė
Evropė ka vetėm njė komandant, gjeneralin Clark, i cili merr vendime.
Me
17 prill ministri britanik i mbrojtjes, Henderson, gjatė njė konference
pėr shtyp deklaroi se "Aleanca po vazhdon t'i shkaktojė dėme
tė konsiderueshme ushtrisė jugosllave". Ai ishte i mendimit
se brenda njė afati shumė tė shkurtėr pritet shkatėrrimi i plotė
i arsenalit ushtarak jugosllav, e nė kėtė mėnyrė Millosheviēi do
tė detyrohet tė gjunjėzohet dhe tė pranojė tėrheqjen e pakusht tė
forcave ushtarake dhe policore nga Kosova.
Ai
pėr herė tė parė bėri publike se vetėm nė detin Adriatik dhe Jon
kanė vendosur mbi 33 luft-anije tė ndryshnme, tri bartėse aeroplanėsh,
njė bartės helikopterėsh, 18 anije shkatėrruese dhe fregata si dhe
disa nėndetėse dhe anije pėr furnizim. Ai tha se numri i pėrgjithshėm
i aeroplanėve ushtarak ėshte 600 me tendencė rritje, kuptohet sipas
kėrkesės sė gjeneralit Clark.
Njė
ditė mė vonė, gjenerali Clark gjatė njė vizite tek njėsitė e Aleancės
nė Maqedoni tha se ėshtė i bindur se Millosheviēi do tė ballafaqohet
me shkatėrrimin e plotė tė njėsive policore dhe ushtarake serbe
nė Kosovė, por edhe nė Jugosllavi, nė rast tė mospėrmbushjes sė
kėrkesave tė NATOs.
Pas
kėrkesės sė gjeneralit Clark pėr dėrgimin e helikopterėve "apache",
me 19 prill sekretari i NATO-s Havier Solana urdhėroi qė helikopterėt
tė nisen pėr nė rajon dhe tė jenė tė gatshėm pėr aksion. Fjala ishte
pėr helikopterėt AH-64 tė specializuar pėr shkatėrrimin e objekteve
tė blinduara serbe, gjatė sulmeve ditėn dhe natėn. Raketat me tė
cilat janė tė paisur kėta helikopter, mundė tė gjuajnė me sukses
edhe mbi forcat e pėrqėndruara tokėsore tė ushtrisė serbe.
Pėrdorimin
e helikopterėve "apache" nė Kosovė gjenerali Clark e shpjegoi
me faktin se "Pas bindjes se bombardimet e objektivave serbe
nga lartėsitė e mėdha nuk po japin rezultate tė dėshiruara, prandaj
duhet tė gjuhen nga lartėsi mė tė vogla. Kjo nėnkupton rritjen e
saktėsisė sė qėllimit tė caqeve nė 100%.
Shetet
pėrreth me dėshirėn qė t'i arfohen sa mė tepėr strukturės sė NATO-s
dhanė ndihmesėn e tyre. Kėshtu pra me 20 prill Bullgaria e lejoj
NATO-n tė shfytėzoj hapsirėn e saj ajrore, pas garancive tė marra
nga Aleanca pėr sigurin e territorit tė saj nė rast tė sulmeve ajrore.
Hapa tė ngjashėm nėrmorrėn edhe shtetet e tjera nė regjion. Nė kėtė
mėnyre lehtėsohej fluturimi dhe rritej siguria e aeroplanėve, sepse
ata kishin mundėsi qė tė futen dhe dalin nė tė gjitha drejtimet
rreth Serbisė.
Nė
mbledhjen e mbajtur nė New York, me 23 prill, 19 vendet anėtare
tė NATO-s vendosėn tė bėjnė tė gjitha pėgatitjet pėr dėrgimin e
forcave tokėsore nė Kosovė. Thuhej se hyrja nė Kosovė dhe Jugosllavi
duhet tė bėhet nga tri drejtime, nga Maqedonia, Hungaria dhe Shqipėria.
24
maj 1998, ministri i mbrojtjes sė Britanisė deklaroi se "NATO
ka pėrparėsi futjen e forcave pėr zbatimin e marėveshjes, pas tėrheqjes
sė ushtrisė serbe, ēka nuk do tė thotė se Aleanca nuk do tė ndėrhyjė
me forca tokėsore nė rast se ushtria serbe nuk i pėrmbush kėrkesat
brenda njė afati tė caktuar"
Mė
18 qershor pas marėveshjes sė nėnshkrar mes pėraqėsuesve tė KFOR-it
dhe atyre tė UĒK-sė, gjenerali Clark, duke mos fshehur knaqėsinė
deklaroi " Jam i bindur se qysh nga mesnata e sotme do tė kemi
fillimin e ēarmatimit tė UĒK-sė". Ai gjithashtu shprehu knaqėsinė
e tij pėr bashpunimin e pjestarėve tė UĒK-sė si dhe komandatėve
tė tyre me strukturėn komanduese tė KFOR-it.
Njė
javė mė vonė Wesley Clark deklaroi se ēarmatimi i UĒK-sė ka filluar
dhe se do tė vazhdojė deri nė pėrmbushjen e plotė tė marrėveshjes.
Ai ndėr tė tjera tha se kupton dhimbjen dhe shqetėsimin e popullit
shqiptarė, posaēėrisht tė ushtarėve e tė UĒK-sė, por tani askush
nuk ka nevojė tė mbajė armė, sepse KFOR garanton sigurinė e tė gjithėve
nė Kosovė.
Clark
ka shprehur nė vazhdimėsi vendosmėrinė e tij pėr mosndarjen e komandės
sė KFOR-it siē e dėshironte Rusia por edhe Serbia. "Janė marrė
tė gjitha masat pėr suksesin e operacionit", deklaroi ai. "KFOR-ido
tė ketė komandė tė njehsuar, edhe pse vendet e veēanta do tė ruajnė
komandėn mbi strukturat e veta ushtarake", vazhdoi gjenerali.
Gjenerali
Clark disa herė ka vizituar Kosovėn, pas vendosjes sė forcave tė
KFOR-it. Duhet veēuar vizitėn e tij nė qytetin e Mitrovicės sė ndarė
dhe premtimin qė i dha popullit tė Kosovės se nuk do tė ketė ndamje
tė qytetit, kuptohet as tė Kosovės. Para disa ditėsh ai ishte njėsive
ushtarake Holandeze tė vendosura nė Rahovec. Gjatė kėsaj vizite,
si edhe herave tė tjera, gjenerali Clark shfytėzoj rastin tė bėjė
apel tek popullsia civile tė kthehet nė vendbanimet e tyre duke
ju garantuar tė gjithėve siguri tė plotė nga forca t e KFOR-it.
Pėr
ushtarakun kėnaqėsia mė e madhe ėshtė fitorja. Kur dihet se humbjet
nė radhėt e Aleancės ishin vetėm tė natyrės materiale, kėnaqėsia
shtohet edhe mė shumė. Kėtė kėnaqėsi e ndan edhe populli ynė i cili
edhe pse ndodhej buzė asgjėsimit fizik kurrė nuk humbi shpresėn
pėr njė Kosovė tė lirė.
Kosova
vazhdon tė jetojė. Ajo merr frymė mė lehtė nė ditėt e para tė lirisė
sė saj. Mundimet, lotėt, gjaku i derdhur kosovar me ndihmėn e madhe
tė Aleancės Verio-Atlantike solli rezultatat e para. Kėmba e okupatorit
barbar serb me kurrė nuk do tė shkelė nė trojet tona.
Rifat
Haxhijaj
|