Tri
gjakderdhje shqiptare për dhjetë vjet:
LUFTËTARËT E VJETËR, POLITIKANËT
E RINJ
Shkruan:
Xhafer SHATRI
1.
UÇK-ja, pjella e dështimit politik
Brenda
pesë vitesh, në hapësirën shqiptare nisën
dhe u zhvilluan tri lëvizje të armatosura. Në fundvitet
nëntëdhjetë, lëvizja politike e shqiptarëve
të Kosovës u përball me vështirësi të
mëdha: molisje të përgjithshme, kundërthënie
të mëdha të brendshme, rrezikim të humbjes së
identitetit etj. Qëndresa tash identifikohej vetëm përmes
radhëve të gjata të shkollarëve që dëshmonin
kundërshtimin kolektiv të shqiptarëve ndaj shtetit
pushtues serb. Gjendja dukej edhe më e pashpresë, kur
Deytoni nuk u mor fare as me Kosovën e as me shqiptarët.
Në këtë gjendje, mjaftuan disa aksione simbolike
të armatosura për t'u futur në sallonin e politikës
një emër ri ri luftarak: UÇK.
UÇK-ja
s'e ndau skenën politike të Kosovës, por e qartësoi
një ndarje që ekzistonte atje qysh moti. Në njërën
anë ishin politikat me të cilat identifikohej lëvizja
politike paqësore, ndërsa në anën tjetër
ishin rrymimet e forta që kërkonin prej Ibrahim Rugovës
e liderëve politikë rreth tij që t'i zbatojnë
obligimet e vetmarra. Grupet e armatosura që u zgjeruan rrufeshëm
gjithandej Kosovës dëshmuan se zhgënjimi i të
dytëve me të parët e kish arritur kulmin.
Me
daljen publike të Adem Demaçit si përfaqësues
politik i UÇK-së, këta krahë zunë të
identifikohen përmes personaliteteve. Me Ibrahim Rugovën
identifikohej lëvizja paqësore dhe institucione si "
presidenca ", " qeveria " dhe " Kuvendi "
i shkretë, që s'mblidhej dot assesi. Krahu radikal identifikohej
me Adem Demaçin e me çunat e çikat e UÇK-së,
që i kishin rrokur armët për ta sfiduar dëshpërimisht
një oponent shumëfish më të fuqishëm.
Me
kohën, Demaçi i pallogaritshëm do të zëvendësohej
me Hashim Thaçin, që u bë udhëheqës i
delegacionit të Kosovës në Konferencën e Rambujesë.
Atë ditë e tutje, "krahu i luftës" në
Kosovë do të identifikohet me të. Në Rambujé
u arrit një konsensus për formimin e një qeverie
të përbashkët, e mandati për të qenë
kryetar i saj iu dha Jakup Krasniqit, anëtar i delegacionit.
Më vonë këtë mandat do ta përvetësonte
Hashim Thaçi, që u ngut të shpallet "Kryetar
i Qeverisë së Përkohshme". Por kjo qeveri do
të mbetej e njëanshme, meqë u pa menjëherë
se LDK-ja u s'e kish ndërmend të ndajë pushtet më
askë. Kyfarë lëmshi do të bëhej shkaku
kryesor që Kosova të mos ketë qeveri të përbashkët
: ajo do të vazhdonte t'i ketë dy qeveri, të cilat
de jure bashkë me institucionet tjera fiktive i shkarkoi Kushneri
në vitin 2000.
Kryeneçësia
e Rugovës dhe imponimet e Thaçit bënë që
delegacioni i Kosovës pas nënshkrimit të marrëveshjes,
ndonëse koshient se bombardimet ishin të pashmangshme,
s'u mor dot vesh për asgjë. Çdonjëri prej
tyre u kthye në mjedisin e vet, pa kruar kokën për
rrezikun që po i kanosej jo vetëm popullit të Kosovës,
por edhe vetë atyre! E ky qe një dëm kolosal që
iu shkaktua vendit, pasojat e të cilit Kosova i ka paguar shtrenjtë.
Papërgjegjësia e Rugovës dhe praktikat përjashtuese
të Thaçit si lider i "krahut të luftës",
që i kontriboi më së shumti që Kosova në
një moment epokal të ndodhet në anarki të plotë.
Gjatë
gjithë bombardimeve, Rugova i vetzënë peng ëndërronte
formimin e një qeverie të Kosmetit me bekimin e Millutinovçit,
së cilës do t'i printe shoku i tij i viskit e tani drejtor
i PTK-së, Adnan Merovcin; kurse Hashim Thaçi fliste
e vuloste në emër të Qeverisë së Përkohshme,
që s'e kish njohur askush. Fuqitë e mëdha s'kishin
përballë asnjë organ legjitim shqiptar prej të
cilit do të merrnin shkresa, memorandume, propozime për
zhvillimet e ardhshme në vend. Në këto momente vendimtare
për fatin e kombit shqiptar, anëtarët e delegacionit
të Kosovës ishin çaprapikur si zogjtë e qyqes.
Mu këtu duhet kërkuar edhe shkaku i asaj që do të
ndodhë më vonë: ekzekutimin e Aganit, rezolutën
1244, ndarjen e Mitrovicës, vakumin institucional, anarkinë,
plaçkitjet, ekzekutimet arbitrare etj, që do të
prishin shumë keq e për një kohë të gjatë
imazhin e shqiptarëve si viktima të një politike
e praktike shfarosëse.
2. Defaktorizimi politik i UÇPMB-së
Duke
shfrytëzuar rrrethanat e krijuara të pasluftës në
Kosovë dhe në rajon, një guerile tjetër shqiptare
do ta shohë dritën në Luginën e Preshevës.
Prezenca ndërkombëtare në rajon, konkretisht, zona
e sigurisë etj, ndikuan që UÇPMB-ja ta ngritë
çështjen e fjetur të këtyre tokave shqiptare
në një problem ndërkombëtar.
UÇPMB-në,
ashtu si dhe UÇK-në, e kishte formuar Lëvizja Popullore
e Kosovës, një organizatë e vjetër mbarëshqiptare.
Mirëpo, me përfundimin e Luftës në Kosovë,
drejtoria politike e UÇK-së, me në krye Hashim
Thaçin, në një mbledhje në Prizren, përpiqen
ta shkatërrojnë LPK-në. Këto përpjekje
në mbledhje i kundërshtoi vendosmërisht Ali Ahmeti,
i cili bashkë me Emrush Xhemailin, Fazli Veliun etj., më
vonë do të arrijnë ta riorganizojnë LPK-në.
E
tash, me krijimin e rrethanave të reja, duke qenë kryetar
i Partisë Demokratike të Kosovës, Hashim Thaçi
dhe aparati i tij partiak u përpoqën ta shpartallojnë
nga brenda UÇPMB-në. Për ta, kjo qe dëshmia
që do t'ia jepnin perëndimorëve për përkushtimin
e tyre të rigjetur paqësor. Ky intervenim i paskrupull
do të mbjellë anarki në Luginën e Preshevës.
Pasojat do të jenë të mëdha, sepse prej kësaj
lëvizjeje guerile nuk do të mund të formohet një
delegacion unik dhe kompetent për t'u përballë në
negociatat e paqes me palën serbë.
Gozhda
e mbramë në arkivolin e UÇPMB-së u vu pas
ndërrimeve në kreun e Beogradit. NATO-ja kish kohë
që po e ndante bezdisjen e serbëve, grekëve etj.
kundrejt nacionalizmit të rizgjuar shqiptar. "Po t'u japësh
shqiptarëve gishtin, ata ta shkulin krahun" ishte asokohe
komenti standard i perëndimorëve. Shqiptarët thjesht
s'u kishin lindur perëndimorëve te dardha e shtrembër,
që t'u drejtonin të gjitha padrejtësitë historike.
UÇPMB-ja
kish mbijetuar në Zonëne Ndaluar prej 5 km rretheqark
Kosovës, ku serbët s'kishin të drejtë të
plasojnë armatim të rëndë që prej fushatës
së NATO-s. Më të rënë të Millosheviçit,
u pa puna që kjo zonë do të anulohej, e se UÇPMB-së
i kish rënë këmbana.
Çarmatosja
e shpartallimi "vullnetar" i UÇPMB-së u imponua
nga emisarët e NATO-s e të Thaçit. Lugina e Preshevës
iu dhurua pastaj liderëve të ri serbë si dëshmi
e simpative perëndimore pro tyre, e për ta forcuar autoritetin
e Koshtunicës e të Xhinxhiçit në sytë
e nacionalistëve serbë.
Manovra
pati sukses të plotë, meqë e shpartalloi themelshëm
rrymën aktiviste në Luginën e Preshevës. Dy
vjet pas shpartallimit të UÇPMB-së, shqiptarët
e atjeshëm morën pjesë për herë të
parë që pas fillimit të viteve 1990 në zgjedhjet
lokale serbe, përkundër ftesave të izoluara të
aktivistëve për bojkot. Liderët e rrymës moderate
ndër shqiptarë fituan ndikim në tri komuna me shumicë
shqiptare, kjo përbrenda sistemit serb që komunave u ofron
zero ndikim në punët e pushtetit.
Lugina
e Preshevës u shkëput prej Kosovës në mbarim
të viteve 1950, me një nënshkrim të Titos, për
ta çimentuar kontrollin serb mbi magjistralen Beograd-Shkup;
u nda prej Serbisë me armë në mbarim të viteve
1990 për të kërkuar rikthim në Kosovë;
e u kthye sërish në Serbi në prag të mijëvjeçarit
të ri - kësaj radhe me nënshkrim të vetë
shqiptarëve.
3. UÇKom, guerila më e suksesshme në botë
Acarimi
i gjendjes në Ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë
(IRJM) ishte paralajmëruar kaherë. Grupime të ndryshme
shqiptare kishin qëmoti plane konkrete për aksione të
armatosura, por kjo shtyhej vazhdimisht, meqë shpresohej se
ekipi i Arben Xhaferit do të arrinte t'i zgjidhë paqësisht
problemet e mëdha të shqiptarëve. Përkundër
sukseseve që s'mohohen dot, me kohën ky ekip u bë
pjesë e pushtetit të korruptuar maqedon, ndërsa kërkesat
e shqiptarëve vazhduan të injorohen. Për vite Universiteti
i Tetovës nuk u legalizua, pa folur për disproporcionin
e gjithanshëm të përfaqësimit në ushtri,
polici, administratë, madje edhe në shërbimin shëndetësor...
E tërë kjo ndodhte para syve të faktorit perëndimore,
madje me bekimin e tyre të heshtur.
Njëri
prej fajeve që i vishen Arben Xhaferit është se ai
nuk reagoi kur u firmos marrëveshja kufitare mes Beogradit
e Shkupit, që më vonë do të shërbente si
Casus belli për krizën në Tanushë e shpërthimin
e luftimeve në IRJM. Kjo marrëveshje e firmos prej Koshtunicës
e Trajkovskit në Shkup, në kuadër të një
samiti të vendeve ballkanike për paqe e bashkëpunim:
si shumë herë më parë në historinë
njerëzore, vendimet e një konference të quajtur "të
paqes" do të bëheshin shkas imediat për shpërthimin
e një lufte të re.
Nuk
vonoi e në ballë të kryengritësve shqiptarë
nga Ushtria Çlirimtare Kombëtare do të dilte një
emër i njohur i lëvizjes ilegale nacionaliste, Ali Ahmeti,
i njohur me pseudonimin Abazi. Një nga brezi i mesëm i
revolucionarëve, i dalluar për përkushtim e për
përpjekje që lëvizja shqiptare të jetë
unike, e fortë dhe efikase.
Ali
Ahmeti me vite të tëra ishte njëri prej udhëheqësve
kryesor të LPK-së, i ngarkuar kryesisht me punë praktike
në sektorin e organizimit ushtarak. Ai ishte njëri prej
themeluesve të UÇK-së.
Me
t'u zgjëruar lëvizja e armatosur në Maqedoni, ishte
Ali Ahmeti ai që mori nisiativën që ta bashkojë
elitën politike shqiptare në vend. Falë përpjekjeve
të tij dhe të një diplomati amerikan, të cilit
kjo përpjekje i kushtoi me karrierë, u mbajt takimi në
Prizren mes Ali Ahmetit (UÇK), Arben Xhaferit (PDSh) dhe
Ymer Ymerit (PPD). Ndodhi pra krejt e kundërta e asaj që
kishte ndodhur në Kosovë.
Ali
Ahmeti që në fillim do të distancohej nga titujt
ushtarake e do të dalë si shef politik i guerilëve,
ndërkaq publikisht do ta emërojë si Komandant të
Shtabit të Përgjithshëm një ushtarak të
dëshmuar, gjeneralin dibran Gëzim Ostreni. Ali Ahmeti
qe kreatori kryesor i takimit dhe i Marrëveshjes së Ohrit,
por s'deshi të imponohet edhe si nënshkrues formal i saj.
Ai ndejti anash edhe pse ishte në thelb të çështjes
dhe të vendimmarjes. Me t'u përfunduar ky proces negociator,
Ali Ahmeti do të tregohet para bashkësisë ndërkombëtare
si politikan realist dhe i vendosur për t'u respektuar Marrëveshja
e Ohrit. Për t'u forcuar imazhi shqiptar, ai pas shpërndarjes
së UÇK-së, përkundër provokimeve të
shumta të liderucëve të ndryshëm, do të
ruajë gjakftohtësinë dhe do të përpiqet
që në Maqedoni më në fund të institucionalizohet
lëvizja politike shqiptare në kuadër të një
Këshilli Kordinues.
Ali
Ahmeti e dinte se nëse lejohet shpartallimi i frymës politike
të UÇK-së, natyrisht atëherë edhe nga
Marrëveshja e Ohrit nuk do të mbetej madje as shkronja
M. Andaj ai, duke iu shmangur kurthave shqiptare e joshqiptare,
vendos që ta formojë partinë politike Bashkimi Demokratik
për Integrim, BDI. Një parti që në zgjedhjet
e fundit i fitoi dy të tretat e votave të shqiptarëve
në këtë vend.
Vështruar
në pasqyrë, UÇKom na del si lëvizja më
e suksesshme guerile në kohërat moderne. Ajo arrin ta
sfidojë një oponent shumëfish më të fortë,
e që gëzonte mbështetje të fuqishme nga faktori
i jashtëm. Në lëmin ushtarak, UÇKom jo vetëm
që i shpëton shkatërrimit, por ditëve të
fundit të luftës arrin të bëhet edhe kërcënim
serioz strategjik për forcat e kundërshtarit. Kjo është
një arritje unike, të cilën s'e kishin arritur pararendësit
e saj as në Kosovë, e as në Kosovën Lindore.
Edhe
në rrafshin politik, UÇKom nën drejtimin pajtues
të Ali Ahmetit - e falë faktit që Arbën Xhaferri
megjithatë s'ishte Ibrahim Rugovë ! - arriti një
sukses unik. Ajo i bashkoi konstruktivisht radhët e faktorit
shqiptar, e arriti t'i shmanget izolimit politik të guerilëve.
Kurse në zgjedhjet e para parlamentare pas luftës, BDI-ja
e Ali Ahmetit i bëri pikë e pesë konkurrentët
e vet shqiptarë, duke iu imponuar sllavëve maqedonas si
partner absolutisht i vetëm i mundshëm për një
koalicion qeveritar ndëretnik.
|