MITI
HAJDARI DHE GJUETIA E SHTRIGAVE
Shkruan Fatos LUBONJA
Para disa vjetësh Azem Hajdari është akuzuar nga
shtypi pro Berisha jo më shumë jo më pak se për
krimin e vrasjes. Është e shkruar e zezë mbi të
bardhë në fletët e së përditshmes, asohere
në shërbim të Berishës, gazeta "Albania":
një aktakuzë me 12 pika ku neni më i rëndë
është ai i vrasjes. Ishte një kohë kur Hajdari
seç kurdiste kundër atëherë Presidentit Berisha.
Pas ngjarjeve të 1997-ës, sikurse dihet, Hajdari e lidhi
fatin e tij me atë të Berishës, pasi krijoi një
diçka si Komitet Kombëtar të Shpëtimit Publik,
që kërcënoi se do ta çonte vendin në
luftë civile po të mos shkriheshin Komitetet e Jugut dhe
pas zgjedhjeve të 29 qershorit u akuzua rëndshëm
nga socialistët si njëri nga strategët e destabilizimit
permanent, politikë kjo asokohe e PD-së që synonte
me padurim të rikthehej në pushtet. Kush kërkon dokumente
me data për këtë mund të lexojë "Zërin
e Popullit" të viteve 1997-98.
Pastaj,
më 12 shtator 1998, ndodhi vrasja e Azem Hajdarit, e cila erdhi
e papritur për shumëkënd, por, siç doli më
vonë, jo dhe aq për Sali Berishën, Fatos Nanon, etj.,
të cilët kishin të dhëna se Azemi e kishte jetën
në rrezik nga disa bashkëkrahinorë të vetët
të cilët kishin ca hesape gjakmarrjeje, por edhe ca hesape
pushteti, sepse në Tropojë pluralizmi politik dhe tregu
i lirë ishin kuptuar (nën frymëzimin e Tiranës)
si luftë midis dy klane të fortish njëri i lidhur
me PD-në dhe tjetrit me PS-në që ishin betuar të
zhduknin nga faqja e dheut pjesëtarët e njëri -tjetrit.
Pastaj erdhi 14 shtatori kur arkivoli i Hajdarit u përdor si
qytë për të sulmuar institucionet: turma në
vend së të shkonte në varreza u vërsul tek Kryeministria
duke kërkuar kokën e Nanos i cili, për ta ruajtur
atë, ia mbathi për në Maqedoni, (sipas disa informatave
jo i shoqëruar nga ndonjë ekip policësh shtetëror,
por nga persona privatë.)
Që prej asaj kohe PD-ja e shpalli Hajdarin martir të vrarë
për motive politike, por asnjëherë nuk ka specifikuar
se cilat ishin motivet - nga opinioni është perceptuar
se Nano dhe të tijtë kanë dashur të zhdukin
një kundërshtar politik të rrezikshëm duke nënkuptuar
me "rrezikshmëri" aftësitë e veçanta
të Hajdarit për të rrezikuar për përmbysje
me forma jo ashtu dhe aq paqësore. Edhe ndonjë provë
konkrete e përfshirjes së Nanos në këtë
krim nuk u dha. Nga ana tjetër, Nano dhe të tijtë
në pushtet asnjëherë nuk bënë një
punë serioze për të ndriçuar krimin, por përjashtuan
çdo rol në të dhe akuzuan, përkundrazi, Berishën,
i cili, sipas versioneve të paraqitura nga ZP-ja, ishte shkaktari
kryesor i zinxhirit të krimeve në Tropojë sepse,
sipas inçizimeve të një mitingu në B. Curri,
ky, kur ishte President, paskësh kërkuar t'ia sjellin
në Tiranë gjallë a vdekur njërin nga vëllezërit
e Fatmir Haklajt, (vrasësit të mëvonshëm të
Hajdarit), i cili e paskësh fyer gjatë mitingut. Si rezultat,
sipas zakonit të trashëguar që nga periudha kur i
shërbenin sulltanëve, shqiptarët e PD kanë preferuar
t'ia çojnë më mirë të vdekur se sa të
gjallë. (kuptohet, si shenjë e civilizimit mungonte koka
në tepsi). Dhe, sipas gjakmarrësve, Hajdari ka pasur gisht
në këtë punë.
Ndërkohë, pas vrasjes së Hajdarit në Tropojë,
u vranë njëri pas tjetrit thuajse të gjithë
të akuzuarit apo të lidhurit me vrasjen e tij (me ca vrasje
spektakolare për nga sofistikimi) dhe asnjë punë
nuk është bërë për të ndriçuar
se kush i vrau ata. Autorët e këtyre krimeve pas shumë
gjasave janë të lirë.
Hajdari, nder i kombit
Kush ka parasysh tërë këto gjëma, megjithë
meritën e Hajdarit si pjesëmarrës në krye të
lëvizjes studentore, dhe megjithë vrasjen, e cila pa dyshim
është krim i rëndë, e ka të vështirë
të kuptojë se si Presidenti i Republikës i akordoi
Azem Hajdarit titullin përjetësues "Nder i kombit".
Aq më tepër që ende ka një vendim gjykate që
vrasjen e tij e jep me versionin e një vrasjeje për motive
ordinere dhe gjithashtu nuk ka asnjë provë deri tani (të
deklaruar nga gjykata e kam fjalën) që vrasja të
jetë politike.
Shpjegimi është vetëm një: jemi në fushën
e krijimit të miteve, më saktë të kurorëzimit
të një miti të cilit PD-ja ia ka ngritur piedestalin
që prej 1998-ës. Dhe, sikurse dihet, historia që
tregohet për një mit nuk është e thënë
të jetë e njëjtë me bëmat reale të
personit që mban emrin e mitit. Ndërtimi i mitit bëhet
pikërisht me teknikat e harresës dhe selektivitetit në
funksion të qëllimit pse ai ngrihet. Kush kërkon
teori mbi këtë le të kërkojë literaturë
mbi karakterin funksional të miteve. Sipas funksionalistëve,
një mit ka kuptim vetëm në një konteks të
caktuar ndërveprimesh pragmatiste të karakterit social,
kulturor, apo politik... Duke e interpretuar mitin Hajdari me këtë
teori mund të thuhet se ai u bë miti i PD-së së
viktimizuar nga PS-ja ashtu siç ishte Nano i burgosur nga
Berisha miti i PS-së së viktimizuar nga PD-ja; miti i
militantit të paepur të PD-së, të fortë
dhe guximtar, miti i revanshizmit të PD-së. Kjo shpjegon
se pse PD-istë harruan akuzat që kishin ngritur kundër
tij dhe pas disa vjetësh, po të njëjtët njerëz,
po afër Berishës, që sipas shtypit merrnin asohere
të dhëna tek SHIK-u i Gazidedes kundër Hajdarit për
ta akuzuar atë për vrasës sot, pa dhënë
asnjë shpjegim për ato akuza, pa i kërkuar as ndjesë
publikut, familjes, apo vetë figurës që sot e nderojnë,
ndërmorën një luftë të madhe që Hajdari
të shpallej nder i kombit dhe akuzojnë SHIK-un e sotëm
për vrasjen e tij.
Miti Hajdari në kontekstin e sotëm politik
Personalisht bëj pjesë ndër ata që nuk do të
doja të më jepte ndjenja nderi dhe krenarie kombëtare
as Hajdari - të më falin PD-istët - dhe as ca ndere
të tjera të kombit dhe as nuk do të doja t'i jepja
për model frymëzimi ata. Shyqyr që luftuam për
ca pak pluralizëm sa për të pasur mundësi t'i
edukojmë nip stërnipërit tanë për të
zgjedhur midis ndereve dhe për të mos i nderuar nderet
fare por nuk ua mbushën mendjen. Këtu gjej rastin të
them edhe se vetë titulli "Nder i kombit" me patetikën
dhe retorikën që përmban më duket i shëmtuar,
si i sajuar nga një njeri me ndjenja poetike të vjetëruara.
Por, meqë kjo ka të bëjë me "çështje
personale" - kështu të akuzojnë sa herë
del kundër mendimit të pjekur, objektiv, të aprovuar
nga "shumica", po i largohem kësaj çështjeje
dhe po hyj tek tema shumë e përfolur së fundi lidhur
me vrasjen e Hajdarit.
Personalisht nuk e besoj, ashtu sikurse shumë e shumë
shqiptarë, se Azem Hajdarin e ka vrarë Fatos Nano, apo
Fatos Klosi. As që e ka vrarë Sali Berisha sikurse thoshte
ZP-ja në '98-tën. Sikur të kishte qenë kaq trim
Nano nuk do t'ia kishte mbathur në Maqedoni pasi do të
kishte bërë edhe planin se çdo bëhej pas vrasjes.
Tani PD-istët thonë se e ka vrarë Klosi, por edhe
Klosi aq i marrë sa ta vriste pa dijeninë e shefit të
tij të ekzekutivit, nga varej, nuk ishte - sepse si do të
mbrohej, tekefundit. Ata duhet ta kenë ditur se Hajdari ishte
në rrezik jete dhe, sipas meje, krimi më i rëndë
i tyre është ai që lejuan të vendosen në
policinë e Tropojës njerëz të krimit që
përdorën pushtetin që i dhanë ata për të
larë hesape me kundërshtarët e tyre. Dhe kjo nuk
është përgjegjësi e vogël.
Problemi që më ngacmon megjithatë nuk është
moszbulimi deri në fund i së vërtetës së
vrasjes, as mëkate të tjera të Klosit në krye
të SHIK-ut, (jam i bindur se si Klosi edhe të tjerë
shefa të tij janë përgjegjës për shumë
të këqija në këtë vend) por çështja
se si po përdoret miti Hajdari në kontekstin e sotëm
politik. Para disa kohësh u bë një marrëveshje
Nano - Berisha për të ndryshuar klimën e politikës
konfliktuale e bizantine në Shqipëri, që e përshëndetën
shumë personalitete të shquara, edhe ndërkombëtare.
Mirëpo, sipas mendimi tim, miti i vrasjes së Hajdarit
për motive politike, është bash kuintesenca e politikës
së konfliktualitetit dhe kurorëzimi i këtij miti
pikërisht në periudhën e konsensusit dhe më
pas gjuetia e shtrigave që ka lindur në emër të
mitit të tij, mban erë jo fort të mirë konsensualizmi,
pavarësie dhe paanësie të institucioneve - me në
krye atë të Presidentit. Një nga karakteristikat
e politikës konfliktuale bizantine ka qenë pikërisht
shfrytëzimi i emocionalitetit të publikut dhe jo i racionalitetit
të tij, shfrytëzimi i paragjykimeve në vend të
gjykimeve, i besimeve të verbëra në vend të
kultvimit të kulturës së dyshimit për të
cilën edhe vetë Berisha deklaroi në Parlament se
është element emancipimi për popujt. Ndërkaq,
mënyra se si po përdoret vrasja e Azem Hajdarit, duke
e mistifikuar atë, është krejtësisht përsëritje
e këtyre karakteristikave, e shfrytëzimit të frikës
dhe besimit të verbër ndaj gjërave të shpallura
tabu, për të arritur qëllimet politike. Të arrish
të thuash tani se koka i oktapodit të krimit na qënkërka
Rexhep Meidani sepse ai na mbrokërka vrasësin e Azem Hadarit,
Fatos Klosin, (kur dje me të njëjtën gjuhë ke
akuzuar Fatos Nanon), të anashkalosh me arrogancën vendimet
e gjykatave dhe institucionet që duhet të merren me shpalljen
e fajtorëve (vetë shpallja "nder i kombit" paragjykon
çështjen e zbulimit të së vërtetës
edhe nëse hapen hetime, sepse ajo nënkupton që pa
dyshim duhet të gjenden fajtorë politikë) kjo më
duket se jo vetëm që tregon se konfliktualiteti dhe bizantinizmi
aq shumë i përfolur i Berishës e Nanos nuk është
zhdukur nga kokat e tyre, por ka gjasë të bëhet edhe
më iracional e më virulent po nuk pati forca të tjera
institucionale që t'i thonë ndal. Ne kemi nevojë
për një paqtim të mendjeve në formën e
çlirimit nga demonët e konfliktualitetit dhe të
bizantinizmit e jo për një pajtim personash në mendjen
e të cilëve këta demonë vazhdojnë të
hedhin vallen në të tjera gosti.
|