Intervistë
e botuar në "PASQYRA", nr. 16, 20 mars 2000
Njeriu në përballje me dhunën
Halit Barani
|
Kur
nisi të interpretonte apo të vinte pjesë të
ndryshme në skenë në teatrin amator të Mitrovicës,
nuk i kishte shkuar në mend se për vite do të ishte
vetë dëshmitar i një drame të tërë,
që shkeli kufijtë e tragjedisë.
Ndonëse mbi supe ka vetëm 49 vite ai të ofron fotografi,
xhirime, inçizime, dëshmi gojore, që dhe për
disa jetë do të ishin shumë.
Ndërsa bashkqytetarët e tij përpiqeshin të gjenin
një rrugë për t'u larguar nga qyteti në kohën
kur zhvillohej fushata ajrore e NATO-s ai ndiqte gjithmonë
drejtimin e kundërt. Shkonte aty ku ishin forcat serbe, për
të parë e kur ishin mundësitë dhe për të
xhiruar e bërë fotografi atë që po ndodhte.
Ky është Halit Berani. Njeriu, që është
vëzhguesi i krimit në këto 10 vitet e fundit në
zonën e Mitrovicës dhe ato përreth.
Përfshirja e tij si aktivist i të drejtave të njeriut
zuri fill thuajse rastësisht në mars të 1989, por
dalja nga burgu e simbolit të rezistencës kosovare, Adem
Demaçit, bëri që në prill të vitit 1991
të merrte pjesë në themelimin e nënkëshillit
të KMLDNJ-së për Mitrovicë dhe të zgjidhej
kryetar i saj, detyrë që e kryen dhe sot. Por kjo është
vetëm ajo që mund të quhet pjesa zyrtare e detyrës.
"36 kufoma, pjesën më të madhe të të
cilave nuk i njihja, i kam varrosur vetëm. Kemi qenë kufomat,
unë dhe Zoti sipër.", thotë Berani, ndërsa
toni i zërit nuk ndryshon. Duket se në këto vite
e ka mësuar vetveten të përballojë situata nga
më të rëndat.
"Më është dashur të hesht kur vetëm
pak larg meje kanë pushkatuar e vrarë shqiptarë.
Më është dashur të hesht, madje të mbaj
shënimet e nevojshme e të filmojë me kamera."
Por detyra e tij nuk ka qenë vetëm vëzhguesi dhe
dëshmitari, jo rrallë i është dashur të
bëjë dhe punën e gazetarit, punëtorit humanitar
a të anëtarit të familjes, pa qenë i tillë.
Kështu më 27 mars 1999 në orën 10:30 të
paraditës, pranë stacionit të autobusave në
Mitrovicë policia ka vrarë Rahim Vocën, 53 vjeç,
dhe një plak 73 vjeçar. Për ta parë rastin
më mirë Haliti është futur në një
shtëpi të panjohur. Aty gjen një grua që qan
me fëmijë. I pyet se çfarë kanë dhe gruaja
i pohon se sapo i kanë vrarë burrin. Dhe ajo e kishte
parë gjithë skenën nga shtëpia ku ishte e fshehur.
Haliti vendos t'i sjellë kufomën familjes, gjë që
rrezikonte shumë.
"E tërhoqa zvarrë nga këmbët kufomën,
pasi nuk mundesha ndryshe, dhe e çova në shtëpinë
ku ishte shoqja. Më pas i kam hedhur ujë rrugës për
të larë gjurmët e gjakut të lëna pas, në
mënyrë që policia të mos ta dinte ku gjendej
familja. Kufomën e plakut nuk e morra, se nuk mu duk e arsyeshme
t'ja lija gruas së gjorë në shtëpi kufomën
e panjohur." Kjo duket të jetë një ngjarje e
përjetuar rëndë, pasi zëri i Halitit këtu
shkëputet dhe rifillon me vështirësi.
Mitrovicë:
24 mars - 17 qershor '99
"Kjo
është periudha kur dhuna u shtua në shkallën
maksimale të saj", thotë Berani. Ai vetë ka
lëvizuar në Mitrovicë dhe fshatrat përreth,
në zonën e Drenicës e Vushtërrisë gjatë
kësaj kohe.
"Nga 24 marsi deri më 17 qershor të vitit të
kaluar në Mitrovicë janë dëbuar
80'000 vetë, janë pushkatuar 650 shqiptarë. Jo të
gjithë kanë qenë nga Mitrovica. Ka pasur mes tyre
të shpërngulur nga Vushtria, Istogu, Drenica, të
vendosur në Mitrovicë. 285 vetë janë plagosur
me armë zjarri, mbi 1000 janë burgosur, nga të cilët
ende sot 300 vazhdojnë të jenë në burgjet serbe
dhe 400 të tjerë figurojnë të zhdukur.",
thotë Berani me qetësinë dhe saktësinë
e aktivistit, që përpara se të sjellë një
ngjarje përpiqet të jetë i pranishëm ose ta
vërtetojë përmes disa burimeve.
"Në Mitrovicë deri para pak kohësh është
folur për 17 varreza masive, 6 nga të cilat janë
ekzaminuar nga përfaqësuesit e Gjykatës së Hagës.
Pjesa më e madhe e kufomave të gjetura në këto
varreza masive janë të paidentifikuara për shkak
të dëmtimit të fytyrës, trupit etj.
Para pak kohësh, një ish bashkëpuntor shqiptar i
UDB-së na tregoi dhe për katër varreza të tjera
masive. Në mesin e tyre një me 25 trupa dhe një tjetër
me 80 trupa në afërsi të palestrës së sporteve
në Mitrovicë. Është përfolur për varreza
masive dhe në afërsi të stacionit hekurudhor dhe
në oborrin e xhamisë së Ibrit, e cila është
e rrënuar me themele.
Ka qenë pas 19 prillit, data e saktë nuk më kujtohet,
kam parë për tre ditë rresht forcat serbe në
fshatin Koshtovë. Ditën e parë kanë gërrmuar,
më pas kanë sjellë dhe mbuluar diçka. Ditën
e tretë kanë hedhur kafshë të therrura mbi ato
që kishin mbulur. Unë e kam parë gjithçka
duke qenë i fshehur aty pari. Duke qenë se dhe në
Drenicë varrezat masive ka ndodhur që i kanë mbuluar
me kafshë të therrura, mendoj se kanë bërë
të njëjtën gjë dhe në Koshtovë."
Kështu me pauza herë-herë disi të gjata, por
me zërin e qetë e thuajse me të njëjtin ritëm
Halit Berani rrëfen dhe përgjigjet në pyetjet që
mund t'i bëhen. Në të vërtetë ai ka parë
shumë, ka mbledhur edhe më shumë fakte, përderisa
kur e pyet a mund të na tregoni diçka, buzëqesh
e pyet, çfarë? Ai mund të flasë me ditë
të tëra pa pushur për çfarë ka parë,
pa përsëritur kurrë kallëzimin.
Por bartja në veturë e kufomave, ecja vetëm me to
nëpër rrugë pa rrugë, ditën e natën,
derisa t'i gjente një vend ku mund t'i varroste, ishin nga
imazhet, që nuk do t'i hiqeshin nga mendja lehtë Beranit.
Ato ishin bërë pjesë e normalitetit të tij dhe
ai i përballonte thjesht me humanizmin e veprimtarit të
përkushtuar.
Olivier
Ivanoviqi - pjesmarrës i drejtpërdrejtë në krime
Është
bërë i njohur fakti se në pjesën veriore të
pushtuar të Mitrovicës veprojnë strukturat serbe
dhe bashkë me to është bërë i njohur dhe
emri i Olivier Ivanoviqit. Por ç'thotë Halit Berani
për të?
"Më 14 prill 1999, në lagjjen "Ura e gjakut"
në Mitrovicë, janë vrarë 8 shqiptarë. Olivier
Ivanoviqi ka qenë së bashku me ekzekutorët. Kam qenë
i fshehur afro 60 metra larg tyre dhe mund të shihja çdo
gjë. Më pas i njëjti grup ka plaçkitur e vjedhur
pronat e shqiptarëve. Për mua Ivanoviqi është
kriminel lufte. Këto ia kemi paraqitur policisë së
UNMIK-ut dhe xhanadarmërisë franceze. Kemi fakte dhe për
serbë të tjerë, që tash ndodhen në pjesën
e pushtuar të qytetit. Rasti i Momçillo Kokeriq, punëtor
në tregun e gjelbër është një nga këta.",
tregon Berani.
Por Berani thotë se në pjesën e pushtuar të
Mitrovicës ka dhe struktura paraushtarake serbe. Me shpirtin
e aktivistit që kërkon të ketë çdo fakt
ai pohon: "Pak javë më parë në vendin e
quajtur Te Poleti, serbët kanë mbajtur një tubim.
Ivanoviqi ka thënë: fjalën e ka Marko (një mjek
në profesion) dhe pas tij do të flasin paramilitarët,
të cilët ndodhen në rradhët e para dhe që
mbajnë motorolla".
Dhe Berani përpiqet ta sqarojë bashkëbiseduesin duke
sjellë dhe regjistrimin e këtij tubimi.
Për pasojë vijon Berani në pjesën veriore nga
1836 familje shqiptare sot atje gjenden afro 300, madje dhe këto
jo të gjitha familje të plota. Një pjesë prej
tyre ka në atë anë vetëm nga një anëtar
të familjes.
"Ka shqiptarë që për tetë muaj nuk kanë
dalë as në ballkon. Janë thuajse të burgosur",
vijon Haliti.
Çfarë
po ndodh në Suhadoll, Vidimiriq, Gushavc
Berani
ngre zërin dhe për banorët sidomos të 6 fshatrave,
Suhadoll, Gushavc, Vinarc i Poshtëm e i Epërm, Çabër,
Vidimiriq. Banorët e këtyre zonave, të gjithë
shqiptarë (me përjashtime të pakta në Suhadoll)
janë në gjendje të mjerueshme. Pas fushatës
së spastrimit, që u bë mbi këto fshatra në
gusht të '93 gjendja e tyre vetëm është keqësuar.
Pjesa më e madhe janë larguar, ndërsa të mbeturit
vuajnë për bukën e gojës. Nga 2km që është
largësia normale nga Mitrovica, bëjnë 10km për
të ardhur në qytet për të blerë bukë
dhe nevojat e tjera elementare. Për momentin askush nuk po
flet e po interesohet për ta.
Të
mbrosh të drejtat e njeriut - mision që vazhdon
Me
një dhimbje të veçantë thotë se ka humbur
mbi 50 orë xhirime në kaseta video normale, 20 orë
xhirime në mini video kaseta digjitale, shumë fotografi,
disketa me materiale si dhe i është djegur bashkë
me shtëpinë dhe biblioteka vetjake. Por ai vazhdon punën
e tij me të njëjtin ritëm.
"Një pjesë e qytetit vazhdon të jetë e
pushtuar dhe për ne nuk ka ndryshuar thuajse kurgjë.",
thotë Berani. Në Mitrovicë ka ende të vrarë
e të keqtrajtuar. Haliti është një nga ata,
madje nga vetë paqeruajtësit francezë. Ai thotë
se detyra e tij nuk ka ndryshuar shumë, pasi vetë gjendja
ne Mitrovicë nuk ka pësuar shumë ndryshime.
Me kamerë në dorë, inçizuesin përherë
me vete Halit Berani vazhdon të mbledhë fakte, dokumente,
vazhdon të jetë dëshmitar i shkeljes së të
drejtave të njeriut. Për të nuk ka orar, nuk ka ditë,
nuk ka orë. Ka vetëm detyrime, asosh që dalin kur
merr përsipër një mision që është
i shenjtë.
|