Kryengritja
shqiptare, pasojë e diskriminimit
Shkruan: Shqiptar OSEKU
Krismat
jehuan, e krismat pushuan (për momentin) sërish në
Siujdhesën Ilirike. Duhet pranuar që kriza e fundit në
IRJM (Ish republiken jugosllave të Maqedonisë) pjesërisht
u shkaktua nga prania e ca fetishistëve të kallashit në
të dy palët. Por kjo nuk është tërë
e vërteta. Arsyeja madhore pas krizës është
në fakt diskriminimi strukturor, ndaj të cilit ende janë
të eksponuar shqiptarët në IRJM. Ky është
një kontekst i cili ka rënë ca në prapavijë
pas 11 Shtatorit, por i cili paska, pra, ende mjaft potencial destruktiv
sa për ta hedhur në erë stabilitetin e këtij
regjioni instabil.
Mjafton
me një lexim të shkurtë të mediave sllave në
IRJM për të kuptuar se për çka bëhet
fjalë. Ekziston një listë e shkurtë te www.onlinenewspapers.com,
kliko te Macedonia për pak albanofobi të vjetër në
paketim të ri. Sllavët, që ende dominojnë shtetin,
na vështrojnë ende ne shqiptarëve si trup i huaj
në ndërtesën "e tyre" shtetërore,
si kancer, si tha një akademik sllav jo fort moti – e
na trajtojnë konform kësaj.
Jo
që s'është bërë asgjë qëkur u
firmos Ujdia e Ohrit në gusht 2001, përkundrazi. Policia
në IRJM ka rekrutuar ca më tepër shqiptarë,
e as sigurimi i shtetit as gjyqi s'të ndjek po e ngrite flamurin
kombëtar. Shqipja është bërë gjuhë
e dytë zyrtare në komunat me banorësi shqiptare,
e është propozuar që shqipja të folet edhe në
parlament. Pasaportat lëshohen në të dy gjuhët,
një triumf i vërtetë. Madje ka edhe plane konkrete
për ta zyrtarizuar Universitetin e Tetovës. Një ndërrim
konkret që është lehtë ta shohësh me sy
lakuriq është p.sh. që të gjitha tabelat e trafikut
në komunat dygjuhësore janë shkruar, shumë rrallë,
në të dy gjuhët.
Mirëpo,
njësoj të pashme janë edhe prania brutale policore
në vendbanimet shqiptare si dhe metodat e vrazhda të sigurimit
të shtetit. Policët shqiptarë, si thamë, janë
ca më shumë, por janë ende pakicë e me grada
të ulëta. Procedura rekrutuese për polic është
sajuar ashtu që më shumë t'i tremb se sa t'i josh
aspirantët shqiptarë. Sigurimi i shtetit në IRJM,
një ndër institucionet më albanofobike në Evropën
Juglindore, është gati bukvalisht pa asnjë kuadër
shqiptar, njësoj sikur efektivi i eprorëve të ushtrisë.
Gjyqësia poashtu: në kryeqytetin Shkup, i treti përnga
numri i shqiptarëve në Ballkan pas Tiranës e Prishtinës,
ekziston vetëm një e punësuar shqiptare në prokurori,
pastruesja: njësoj si para kryengritjes më 2001. Ndonëse
shteti zyrtarisht është ndarë prej kishës ortodokse,
njeriu sheh si ndërtohen kisha në trojet e shtetit e me
paret e shtetit gjithandej, edhe në vendbanime me shumicë
shqiptare. Për shqiptarët myslimanë, të cilëve
shteti s'u ka dhënë kurrë as një qindarkë
për një xhami, kjo është një flakareshë
e valë. E fakti që shteti s'ka ndarë fonde për
ta ndërtuar asnjë shkollë të re shqipe që
prej viteve 1970, në një vend ku shtimi i shqiptarëve
e ka tejkaluar atë të sllavëve gjatë tërë
këtyre 20 vjetëve të fundit, si të kuptohet
prej shqiptarëve?
Më
poshtë në shoqëri, diskriminimi duket haptazi. Si
shqiptar në IRJM sot është më lehtë të
gjesh punë nëse prezenton diplomë nga shkollat e
natës në Perëndim, se sa nga universitetet në
Tetovë, në Prishtinë, a në Tiranë (ky shembull
NUK është vetëm hipotetik!). Nëse zgjedh të
bëhesh ndërmarrës, atëhere mund të llogarisësh
në taksa më të rënda e në zhvatje, po jo
në kredite prej bankave në pronësi sllave (të
vetmet që fitojnë licencë të punës). Gruaja
e vëllait tim, e lindur dhe e rritur në Stokholm të
Suedisë, më tregoi javën që shkoi pas një
vizite dyjavore në Shkup, se si i qënkesh kthyer goca
e të motrës duke qarë prej kopshtit për ta pyetur
të ëmën nëse ishin vërtet "shiftarë
të ndyrë"; yllkës i paskësh thënë
ashtu edukatorja kur kish derdhur ca qumësht në përdhesë.
Këto
probleme i mundojnë shtetasit shqiptarë në IRJM.
Por atje gjysma e shqiptarëve as që numërohen si
shtetas, pasi s'kanë mundur të dëshmojnë se
kanë jetuar atje pandërprerë që prej 15 (!)
vjetësh - pra që nga koha kur IRJM-ja as që ekzistonte
si shtet.
Ta
zëmë që ti në vitet 1980, si banor shqiptar
në Republikën Socialiste të Maqedonisë, kërkove
e gjete vend për studime pranë universitetit të vetëm
shqip në Jugosllavi, atij në Prishtinë. Apo se gjete
punë stinore në bujqësinë kosovare, apo se t'u
lëshua një lejeqëndrim 1-vjeçar si punëtor
krahu në Zvicër. Papritur shpërthen lufta civile
- dhe befas ty s'të pranojnë më si shtetas në
vendin ku je lindur, e ku e ke shtëpinë! Më e tmerrshmja
është, se ky rregull aplikohet në praktikë vetëm
për shqiptarët e minoritetet tjera gjuhësore e fetare.
Duke dashur ta ndërrojnë realitetin demografik të
shtetit, autoritetet u ofrojnë rregullisht shtetësi sllavëve
ortodoksë, pa marrë parasysh se sa kanë banuar -
nëse kanë banuar fare - brenda shtetit. Fëmijë
mërgimtarësh sllavë ortodoksë, që s'e kanë
shkelur kurrë këmbën në IRJM, fitojnë p.sh.
rregullisht pasaporta si shtetas pa asnjë pengesë. Një
ish shtetas në IRJM që është shqiptar dhe banon
jashtë më tregoi në qershor për një eksperiment
të vetin: meqë ia kishin mohuar pasaportën para verimeve,
ai e kish thirrur sërish ambasadën e IRJM-së me të
njëjtat të dhëna, por kësaj here u prezentua
si fëmijë i mërgimtarëve sllavë ortodoksë,
i lindur e i rritur jashtë. Atij i premtuan pasaportë
brenda muajit, nëse mund prezentonte dokumenta. Unë e
kam dëgjuar me veshët e mi tërë bisedën
makabre telefonike të incizuar në kasetë, e mund
t'ju premtoj që ato shprehje që i lëshonte personeli
i ambasadës për shqiptarët do t'u kishin dhënë
burg për nxitje të urrejtjes etnike kudo në Evropë,
pos mundësisht në Serbi, në Greqi dhe, natyrisht,
në vet IRJM-në.
Tërë
këto, pra, vërehen lehtë; por edhe më të
ndjeshme janë ato që nuk vërehen gjëkundi: investimet
ekonomike në zonat shqiptare. Investimet e shtetit vejnë
gati qindpërqind në zonat sllave. Ndihmat bujqësore
u ndahen bujqve sllavë; subvencionet industriale uzinave në
pronësi sllave; investimet rrugore bëhet në trevat
lindore. Në kryeqytetin e Shkupit të vje turp kur shikon
se si shteti ka ndërtuar ekskluzivisht në pjesën
sllave - as një llambë rrugore s'është vënë
në Qytetin e Vjetër, të banuar historikisht prej
shqiptarëve, që prej viteve 1970.
Një
shkas tjetër i krizës është, natyrisht, edhe
fakti se Perëndimi s'po nxiton që t'i ndreq këto
defekte, të trashëguara nga epoka e Titos. Perëndimi
ka prezencë të fortë fizike në IRJM që
prej luftimeve etnike më 2001, po i ka dhënë barot
më tepër për t'i arsyetuar zhagitjet sllave, se sa
për t'i shpejtuar reformat. Gjatë këtyre dy vjetëve,
misionet perëndimore në IRJM p.sh. e kanë nxjerrë
fyshekun sa herë që u ka ardhur në shënjestër
sigurimi i shtetit: duke i brutalizuar shqiptarët në gjah
pas armëve ilegale (veni re: jo sllavët, ndonëse
ata s'i kanë kthyer ende mëse gjysmë milioni kallashë
të ndarë prej shtetit më 2001, sipas shënimeve
të vet sigurimit të shtetit); duke keqtrajtuar, rrahur,
arrestuar paligjshëm, e besa edhe duke vrarë shqiptarë,
etj etj.
Kritika
s'vjen prej shqiptarëve: si më properëndimorët
në regjion që janë, ata mbajnë gojën. Por
kritikojnë organizatat ndërkombëtare për të
drejta të njeriut, të cilat kërkojnë kontroll
të forcuar civil mbi sigurimin e shtetit. Mjerisht, në
IRJM s'frymon kush në zyrat e shtetit pa urdhëruar Perëndimi,
gjersa ky, si duket, ka vendosur ta bëjë n'asgjë
diskriminimin e vazhduar të shqiptarëve.
Në
dritën e këtyre fakteve, është lehtë të
kuptosh se nga buron tërë ai vrer i shqiptarëve në
IRJM. Këtu s'bëhet fjalë për një organizatë
fanatike që do ta ndërrojë kufirin, as bëhet
fjalë për një rebel që ka vendosur ta loz Xheronimon
gjer në fundin e hidhur. Dhe, dora në zemër, s'bëhet
fjala as vetëm për sigurimin e shtetit. Po për një
diskriminim strukturor e sistematik, që zë tharmin e dëshpërimit
e të urrejtjes kundër një shteti të tëhuajsuar,
që s'është as mbrojtës as gjyqtar i paanshëm
por armik: një kërcënim jetik, që mbase është
kufizuar ca përmes një kryengritjeje, po që ende
të rri në pusi e të vërsulet sapo t'i jepet
rasti.
Këto
janë përvojat e shqiptarëve në IRJM edhe sot
e kësaj dite, 4 vjet pasi u mbushën mendjen t'i ulin armët
me premtime të një jete më të mirë. E këto
përvoja duhet zëvendësuar urgjentisht me tjera, ndryshe
gjakderdhjet do të pasojnë prapë. Në vazhdim,
pas çdo incidenti bëhet gjithnjë e më vështirë
të argumentosh p.sh. me AKSH-në. Nëse një shtet
s'të pranon assesi si shtetas të barabartë, ç'të
drejtë paska atëhere të ta kërkojë bindjen!?
A s'është vërtet e drejtë, madje detyrim, që
ta luftosh një shtet të tillë?
Një
pakicë e shqiptarëve ngurron ende ta nxjerrë këtë
përfundim. Një shumicë, mjerisht, atë tashmë
e ka nxjerrur, por ngurron të veprojë konform tij. Shqipëria
e vobegët dhe Kosova me lakun serb ende rreth qafës doemoes
që ndikojnë në këtë ngurrim. Por kjo s'është
zgjidhje fatlume në afat të gjatë.
Mbase
nuk shpërtheu as kësaj radhe, e mbase nuk shpërthen
as në verën e ardhshme. Por nëse reformat në
IRJM ngecin edhe më tej, atëhere një kryengritje
e re do të jetë bukë e gatuar. E kur të vijë
ajo ditë, unë për vete do ta fajësoj më
shumë bashkësinë ndërkombëtare, e në
radhë të parë evropianët, se sa fetishistët
e armëve ndër shqiptarët e sllavët.
|