Në Kosovën e ditëve të sotme ende mbizotëron atmosfera e luftës

Këto ndjenja ishin aq të shprehura sa që pak kush prej tyre ishte i gatshëm të bisedonte për atë kohë, ndërsa fakti se çdo gjë ka marrur fund se policia, ushtria dhe paraushtarakët serb më nuk janë aty, u dukej gati e pabesueshme.

Këshilli ekzekutiv punëdrejtues i Qendrës klinike, i përbërë nga tre të huaj, dy shqipatrë ( Prof. Dr. Mazllom Belegu, Dekan i Fakultetit të Mjekësisë, unë) dhe dy serb që do të bashkërendojnë dhe udhëheqin punën e këtij institucioni, në periudhën kalimtare, që nga të gjithë ne llogaritet në ditë dhe javë.

Njeriu i thjeshtë në Kosovë e ka të vështirë të mësojë për aktivitetet e klasës politike të Kosovës.

Në planin afatshkurtër vërehen elementet e një çrregullimi të përgjithshëm, për të mos e cilësuar këtë si anarki. Kjo duhet parandaluar me çdo kusht, në mënyrë që ta parandalojë kriminalizimin e shoqërisë kosovare në tërësi

Jeni larguar nga Kosova në tetor të vitit të kaluar, pas një aksidenti me mina toke. A mund të na jepni një përshkrim të asaj si e gjetët Kosovën?

1.Në Kosovë jam kthyer ditën kur policia dhe ushtria e Serbisë duhet të largoheshin nga Prishtina. Në Prishtinë kam arritur pasdite. Në rrugën Hani i Elezit - Prishtinë, gati fare nuk kishte automjete civile. I vetmi transport bëhej nga KFOR-i. Prishtina ishte thuajse plotësisht e zbrazët, kurse në rrugët e saj pos ushtarëve britanik rrallë shihej ndonjë person tjetër. Qyteti kishte një pamje të zymtë, shumica e lokaleve shqiptare ishin të plaçkitur, të shkatërruar dhe të djegur. Asgjë nuk funksiononte në Prishtinë, pos Hotel Grandit që ishte përplot me gazetarë të huaj, një kafene "Korza" në qendër të qytetit, një qebaptore dhe një byrektore. Në pamjen e njerëzve që kishin mbetur gjatë gjithë kohës në Prishtinë shihej vuajtja dhe frika që kishin përjetuar. Këto ndjenja ishin aq të shprehura sa që pak kush prej tyre ishte i gatshëm të bisedonte për atë kohë, ndërsa fakti se çdo gjë ka marrur fund se policia, ushtria dhe paraushtarakët serb më nuk janë aty, u dukej gati e pabesueshme.

Kam vizituar edhe qytete të tjera të Kosovës. Ferizajn, në të ardhur, e pastaj Suharekën, Prizrenin, Gjakovën, Deçanin, Pejën dhe shumë fshatra të Rrafshit të Dukagjinit. Për dallim nga Prishtina, Prizreni dhe Ferizaj, që janë më pak të dëmtuar, Gjakova dhe Peja janë shumë të shkatërruara, të djegura dhe në këto qytete njerëzit kishin kaluar Purgatorin dhe Ferrin e Dantes. Shumë njerëz nga kjo pjesë ende janë të zhdukur, ndërsa nuk ka familje apo individë që nuk e ka vuajtur të zitë e ullirit gjatë kësaj kohe.

Fashatrat e rrafshit të Dukagjinit ishin plotësisht të djegura dhe të shkatërruara. Madje më pak se 20% të shtëpive, mund të jenë ende të banueshme ose që me pak punë mund të bëhen të banueshme.

Në Kosovën e ditëve të sotme ende mbizotëron atmosfera e luftës.

Jeni kthyer në vendin tuaj të punës ku 10-vite më parë ju kanë dëbuar. Si ishte kthimi, cila ishte atmosfera atje?

2. Kthimi jonë në Qendrën Universitare Kliniko-Spitalore të Prishtinës ishte me plot probleme e vështirësi, por i lumtur. Serbët që kishin pushtuar vite me parë vendet tona, në momentin e fundit, mendojnë ende se ndodhi çka ndodhi dhe sërish do ta vazhdojmë bashkëjetesën në raportet e mëhershme, ku ata sërish do të udhëheqin. Tek serbët e Kosovës nuk ka fije të ndjenjës së fajësisë si komb, për gjithë atë që është bërë, në emër të tyre nga udhëheqësit, policia dhe ushtria e tyre. Për këtë arsye edhe nuk janë të gatshëm që ta kuptojnë realitetin e ri në Kosovë.

Në mënyrë që të mos ndërpritet puna e një institucioni të tillë të rëndësishëm shëndetësor në Kosovë, sipas sygjerimeve dhe kërkesës së faktorit ndërkombëtar që është në Kosovë (KFOR, UNMIK, WHO), është formuar Këshilli ekzekutiv punëdrejtues i Qendrës klinike, i përbërë nga tre të huaj, dy shqipatrë ( Prof. Dr. Mazllom Belegu, Dekan i Fakultetit të Mjekësisë, unë) dhe dy serb që do të bashkërendojnë dhe udhëheqin punën e këtij institucioni, në periudhën kalimtare, që nga të gjithë ne llogaritet në ditë dhe javë.

Eshtë arritur marrëveshja për kthimin e të gjithë punëtorëve shqiptarë në vendet e tyre të punës, si atyre që kanë punuar deri me fillimin e bombardimeve nga NATO, ashtu edhe të atyre që janë përjashtuar me dhunë 10 vite më parë. Pas një periudhe të caktuar do të bëhet vlerësimi i gjendjes së përgjithshme në këtë institucion dhe do të merren veprimet adekuate .

Eshtë më së evidente se në Kosovë duhet një sistem i ri shëndetësor, të cilin ne vet, pa ndihmën e faktorit të jashtëm nuk mund as ta ndërtojmë e as ta mbajmë. Në këtë drejtim kemi premtimin dhe gatishmërinë e faktorit ndërkombëtar se do të angazhohen në këtë drejtim, por në masën sa ne do të jemi kooperativ me kërkesat dhe sygjerimet e tyre.

Lidhur me atmosferën në klinika, mund të them se ato ishin gati pa pacientë, pajisja e vjedhur, ndërsa dhomat e pacientëve të shkatërruara. E tërë Qendra klinike kishte qenë e mbushur me polic, ushtarë e paramilitarë serbe gjatë kohës së bombardimeve.

Çfarë bën klasa politike e Kosovës? Cilat janë aktivitetet e saj?

3.Vërehet një ndasi, përçarje e thellë e saj. Kjo gjithashtu ka dhe do t’i ketë efektet negative në jetën e përditshme të njeriut të thjeshtë në Kosovë. Kjo që tani po shkakton probleme të mëdha në komunikimin me faktorin e jashtëm për çështjet e rëndësishme të ardhmërisë së Kosovës.

Kam frikë se kjo ndasi e përçarje mund të rritet edhe më shumë, duke përuruar në jetën politike kosovare mënyra të papranuara të konfrontimit politik dhe të qërimit të hesapeve, që nuk janë të pranuara nga bota perëndimore e demokratike, prej së cilës do të varet edhe ardhmëria e Kosovës.

Njeriu i thjeshtë në Kosovë e ka të vështirë të mësojë për aktivitetet e klasës politike të Kosovës. Kosovës në këtë moment i nevojiten më shumë se kurrë shtypi i pavarur dhe i paideologjizuar, që do të jenë në shërbim të Kosovës dhe ardhmërisë së saj e jo në shërbim të promovimit të një individi apo klase të caktuar politike.

Në Kosovë kemi disa mijëra trupa të NATO-s dhe një ekip ndërkombëtar që do të ngrejë administratën civile. Çfarë po bëjnë ata dhe si e shihni veprimtarinë e tyre?

4. Trupat e NATO-s, si KFOR-i, janë duke e kryer me përpikmëri punën që është në mandatin e tyre. Mirëpo çështja e ardhmërisë së jetës civile në Kosovë varet nga funksionimi efikas i administratës civile që do të udhëhiqet nga UNMIK. Mirëpo UNMIK-u mund t’i ofrojë Kosovës vetëm kornizat e një administrimi civil, në kuadër të të cilit zgjidhjet për sektorët e caktuar të jetës civile ne Kosovë do të varet nga aftësia e vet shqiptarëve dhe të tjerëve që do të jetojnë në Kosovë. Ky do të jetë një proçes i vështirë, ndërsa mosaftësia jonë në ofrimin e zgjedhjeve të përshtatshme dhe të pranueshme për aleatët do të mund të kenë efekte negative të paparashikueshme për shqiptarët e Kosovës. Shumë lehtë, me veprimet e pamatura nga ana jonë, mund të zhduket simpatia që shqiptarët kanë nga të huajt, si popull i shtypur.

Në Kosovë tash janë të pranishëm gjithashtu edhe një numër shumë i madh i organizatave joqeveritare e humanitare, të cilat mundohen ta gjejnë një hapësirë të veprimit në Kosovë. Nëse ne nuk i koordonojmë veprimet tona dhe kërkesat që kemi nga ata, duke u bërë me dije në mënyrë të prerë se çfarë është e nevojshme dhe e dobishme për ne e çfarë jo, e gjithë kjo ndihmë mund të shkrihet pa dhënë kurrëfarë rezultati, kurse Kosova të shëndrrohet në vend depo të hedhurinave të ndryshme kimike etj. Në një rast të tillë do të kemi problem me dhjetvjeçarë në të ardhmen.

Prania si e organizatave qeveritare civile, ashtu edhe e organizatave joqeveritare është ende e kufizuar në qytetet, ndërsa nevoja më e madhe tash kur po kthehen njerëzit tanë, do të jetë në fshatrat.

Cila është gjendja shëndetësore e popullsisë? Cilat janë nevojat më të ngutshme të saj në planin humanitar?

5. As ne e as organizatat ndërkombëtare shëndetësore, nuk kanë një vlerësim të gjendjes së përgjithshme shëndetësore të popullatës në Kosovë. Kjo duhet bërë shumë shpejt, posa njerëzit të kthehen në vendet e tyre. Por është mëse e qartë se edhe në të ardhmen do të ketë keqësim të gjendjes së përgjithshme të shëndetit të popullit të Kosovës, mu për shkak të varfërimit të përgjithshëm të saj, si pasojë e shkatërrimeve e djegjeve si të infrastrukturës ashtu dhe të ekonomisë familjare.

Nevojat e ngutshme janë sigurimi i vendeve për banim për familjet që po kthehen, si dhe i kushteve minimale për jetën noprmale të tyre, që nënkupton ushqimin, veshmbathjen e mbrojtjen shëndetësore, në vendin ku jetojnë. Këto të gjitha mungojnë..

Në planin afatmesëm e afatgjatë duhen krijuar kushtet për funksionimin vetjak të Kosovës, meqë është e dukshme se me ndihma nuk jetohet dhe nuk përparohet, kurse vet statusi i individit dhe familjes, që janë në gjendje për të jetuar nga ndihmat lë pasoja të rënda në strukturën psikike të individit e familjes, e me këtë edhe të vet kombit.

Sipas jush cilat janë rreziqet kryesore përpara shoqërisë kosovare?

6. Në planin afatshkurtër vërehen elementet e një çrregullimi të përgjithshëm, për të mos e cilësuar këtë si anarki. Kjo duhet parandaluar me çdo kusht, në mënyrë që ta parandalojë kriminalizimin e shoqërisë kosovare në tërësi, pasojë e së cilës do të ishte krijimi i atmosferës së frikës, pasigurisë dhe hakmarrjeve bizare në Kosovë. Nëse kjo do të ndodhte, atëherë kam frikë se do të vazhdojë vala e emigrimeve nga Kosova, por në një rast të tillë, në dallim nga situata deri tash, askush nuk do të jetësohet me fatëkeqësinë tonë.

Ne, me çdo kusht, duhet të funksionojmë si shoqëri e popull i qytetëruar e demokratik.