Është kjo një pyetje, që mendoj se ndodhet e shtruar në "tavolinën e mendjes" së çdo emigranti shqiptar, kudo ku ai mund të "ankorohej" (proces

ky që s'po mund të pushojë!), sapo filloi "furtuna e demokracisë" në Shqipëri".Përse bëhët një pyetje e tillë dhe si mund t'i përgjigjemi asaj?

Nëse për brezin e moshës mbi 30 vjeç nuk mund të tronditet "themeli" i gjuhës, pasi ai ka marrë "aliazhin" e duhur, madje dhe është "stazhionuar", për brezin e moshës më të re, e aq më tepër për fëmijët, problemi paraqitet krejt ndryshe. Për ta ka ardhur momenti alarmues "SOS"! Tek ta, gjuha shqipe po tretet me shpejtesi të paparë ,e bashkë me te fatkeqësisht edhe IDENTITETI.

Sa e vërtetë është kjo? Pa iu futur shifrave statistikore (pasi ato do të ishin thjesht një mashtrim, por, nëpërmjet takimeve direkte me miq, shokë, të afërm, të njohur që takojmë në autobusa, në plazhe, në rrugë etj.), nxjerrim një përfundim se: Fëmijët nën moshën 15 vjeçare, jo vetëm që nuk dinë të lexojnë e të shkruajnë shqip, por as që mund ta flasin atë. Dhe për të rinjt e moshës nga 16-20 vjeç, të folurit shqip ose bëhet me vështirësi, ose ngaqë s'u vjen për mbarë, të përgjigjen në gjuhën e vendit ku jetojnë. Çudi! Brenda një periudhe relativisht tepër të shkurtër 8-10 vjet, po humbet gjuha e tyre, sa vitale, aq edhe e bukur, gjuha e një kombi që për mëse 500 vjet nën pushtimin otoman, jo vetëm nuk u asimilua, por ruajti forcën, muzikalitetin,dhe freskinë e vet. E, nëse brenda saj "mbinë" turqizma, ato dalngadalë u tharën, kështuqë, ajo mbeti "kulturë e vetme". Kurse, tani po ndodh diçka e pabesueshme. "Varka gjuhë" e "birëzuar" po vithiset me shpejtësi nëpër "dete", duke shfaqur në "suprinën" ujore "flluskat" që për një periudhë do të dëshmojnë "mjetin e zhytur" por, që, më pas ato do të shuhen për të lënë gjithçka "anonime".C`tragjedi! Ku e ka zanafillën kjo?

Nuk do të doja t'i drejtohesha aspak kthimit të herëpashershëm të shqiptarëve me fëmijët e tyre në vendilindje, pasi kjo është e lidhur me një sërë problemesh që qeveria jo vetëm që duhet të merrej me trajtimin e tyre, por edhe me zgjidhjen e padiskutueshme.

Një nga rrugët për të mos harruar gjuhën tënde, qoftë gojarisht, qoftë në të shkruar e të lexuar, është libri. Po si ecën puna me librin ndër emigrantët që jetojnë e punojnë në diasporë? A lexohet libri shqip? Ç'qëndrim mbahet ndaj tij?

Këto tre-katër vitet e fundit ka një vërshim të librit artistik, në të gjitha zhanret e tij (poezi, tregime, romane, drama, publicistikë) që kanë shkruar autorë shqiptarë emigrantë, të cilët sakrifikojnë, duke mposhtur problemet që u shtron dita, vetëm e vetëm që të mbajnë gjallë kulturën shqiptare. Ata i kanë botuar librat e tyre si në Greqi, ashtu edhe ne vende tjera te botës, apo në shtëpitë botuese në Shqipëri. Por, nga emigrantët shqiptarë, libri pak qëmtohet, për të mos thënë aspak, duke humbur, kështu, një traditë të mrekullueshme.

Dikur libri s'mbetej në raftet e librarive, se shqiptarët kishin biblioteka në çdo shtëpi. Mos sot është problemi ekonomik ai që bën t'i thejnë krahët librit? Në tezga, një tabelë e vogël "Shitet libri shqip" të fton të përqendrosh vështrimin aty, kurse Ai largohet ende pa mbrritur të lexojë titullin. "Ç'më duhet libri, kur sot çdo gjë flet me gjuhën e parasë?"- është mendimi që mbizotëron në masën më të gjerë të emigrantëve, duke fyer kështu librin, këtë visar kaq të çmuar për të gjithë, e në veçanti për fëmijët, për këtë fidanishte, që jo për faj të tyre po humbasin gjuhën shqipe, gjuhën mëmë. Dhe fatkeqësisht, ky koncept është rrënjosur dhe në një pjesë të madhe intelektualësh që pëlqejnë më mirë të pinë një kafe që kushton sa vlera e një libri, e ndoshta, dhe pak më tepër se kaq, duke harruar se vlera e librit është e pamatë, se vlera e tij kalon nëpër breza dhe nuk lejon "hapjen e birave" për të "vithisur" anijen GJUHE Le të përmendim shembullin e arvanitasve që, edhe pse në thellësinë e shekujve, erdhën në këto troje, nuk e kanë harruar gjuhën mëmë, pra, nuk e lanë "anijen" ta përpijnë dallgët e viteve.

T'i kthehesh librit do të thotë t'i rikthehesh vetvetes, për të mos humbur kurrë.

Ky problem është sa vetjak, aq dhe i një spektri të gjërë. Athua, nuk i takon ky problem Ministrisë së Arsimit apo institucioneve të tjera shtetërore? Nëse po, atëherë le të venë "pikën mbi i" e të gjejnë rrugën e zgjidhjes sepse një komb humbet, kur "tretet" gjuha e tij, IDENTITETI HUMBET KUR SHUHET GJUHA AMTARE.